‘Bemoeienis werkgever met raadslidmaatschap onwenselijk’

De gemeente Oirschot vond de combinatie van de functies ambtenaar economie in haar organisatie en raadslid in Eindhoven ‘niet verstandig’, omdat de verwevenheid binnen de twee functies volgens de gemeente ‘erg groot’ is. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden noemt de inmenging door de werkgever ‘onwenselijk’.

Teleurgesteld

Eerder deze week meldde Binnenlands Bestuur dat Ed Winters, ambtenaar in de gemeente Oirschot, ‘teleurgesteld’ was in het feit dat zijn werkgever een functie als raadslid in Eindhoven onverenigbaar vindt met zijn functie als ambtenaar. Winters was al commissielid namens de VVD Eindhoven en zou in de gemeenteraad zelf komen, na het vertrek van een fractielid. Uitkomst van overleggen met zijn kersverse werkgever, daarvoor huurde de gemeente Oirschot hem extern in, was dat hij zijn functie niet met het raadslidmaatschap kon combineren. Daarna besloot Winters af te zien van zijn zetel.

Ambtenaar

Winters zag dat besluit niet aankomen. De gemeente Oirschot kon eerder niet reageren, maar wil wel graag toelichten hoe dit proces is verlopen en wat de overwegingen zijn geweest. De gemeente stelt voorop dat zij als werkgever ‘altijd probeert medewerking te verlenen als een ambtenaar als raadslid aan de slag wil in zijn of haar eigen gemeente’. ‘Ook binnen onze organisatie kennen we een aantal voorbeelden waarbij een ambtenaar als raadslid actief is.’

Afweging

Daarna wijst de gemeente erop dat Winters aanvankelijk op basis van inhuur was gestart met zijn werkzaamheden als beleidsmedewerker economie binnen de gemeente. Toen is ook gesproken over zijn activiteiten binnen de lokale politiek in Eindhoven. ‘Gezien de tijdelijkheid van zijn functie is toen afgesproken dat deze combinatie mogelijk is, maar dat dit bij een eventueel vast dienstverband in de toekomst een nieuwe afweging zou vragen.’

Niet verstandig

Dat dienstverband ging Winters per 1 maart j.l. aan. Zijn functie werd beleidsmedewerker economie. ‘Vervolgens werd bekend dat hij in aanmerking kwam om een functie als raadslid te aanvaarden in Eindhoven’, vult de gemeente Oirschot aan. Hierover hebben ‘werkgever en werknemer’ gesprekken gevoerd. ‘Daarbij hebben we geconcludeerd dat de combinatie van beide functies niet verstandig is.’  De gemeente wijst erop dat Winters namens de gemeente Oirschot afgevaardigde is in het ambtelijk overleg economie binnen de SGE (Stedelijk Gebied Eindhoven). ‘Een samenwerking met negen gemeenten in de regio waar wij samenwerken volgens het motto “als ware wij één gemeente”.’

Eén ambtenaar

Volgens de gemeente Oirschot betekent dit dat hij ‘vanuit zijn hoofdfunctie’ de besluitvorming voor de SGE-gemeenten voorbereidt, waaronder dus ook de gemeente Eindhoven. ‘In deze situatie is de verwevenheid binnen de twee functies dus erg groot. Omdat wij slechts één ambtenaar economie hebben is het ook niet eenvoudig om zomaar een vervanger te regelen waardoor deze verwevenheid weggenomen zou kunnen worden.’ Overigens was de combinatie voor de gemeente Eindhoven ‘geen probleem’, liet burgemeester Jeroen Dijsselbloem eerder weten. Maar dan onder de voorwaarde dat hij zich ‘als raadslid zou onthouden van debat en stemming over onderwerpen waarbij sprake zou zijn van een belangenconflict’.

Werkgeverskant

De voorwaarden zoals burgemeester Dijsselbloem voorstelde, zijn bij de gemeente Oirschot bekend, laat de gemeente in een nadere reactie weten. ‘Wat ons betreft zou je aan beide kanten maatregelen moeten nemen om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. Dat betekent dus niet alleen vanuit de kant als raadslid, zoals Dijsselbloem voorstelde, maar ook vanuit de werkgeverskant. En, zoals gezegd, konden wij die maatregel niet nemen, omdat we geen alternatief hebben. We hebben slechts één ambtenaar economie.’

Vergrootglas

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden was al niet blij met het vergrootglas op nevenfuncties van raadsleden en voorzitter Hanneke Willemstein wordt van deze ontwikkeling ‘ook niet vrolijk’. ‘Wij proberen raadsleden individueel te ondersteunen, maar proberen het raadslidmaatschap ook aantrekkelijk te houden. Partijen selecteren kandidaten al aan de poort. Als werkgevers zich er mee gaan bemoeien, dan vinden wij dat geen wenselijke ontwikkeling, want zo houd je niemand meer over. Of alle raadsleden gaan op elkaar lijken, terwijl je een diverse afspiegeling van de maatschappij wilt.’

Ongewenst

Ze wijst op de toetsing van nevenfuncties van Haagse raadsleden door een externe adviescommissie afgelopen jaar. Naar aanleiding van gesprekken adviseerde de commissie aan een drietal raadsleden (Hera Butt, Andrew van Esch en Kavish Partiman) om hun functies neer te leggen. Destijds noemde de NVvR dit ‘onwenselijk’ en ‘in strijd met de wet’. ‘En nu dit. Dat maakte het raadslidmaatschap er niet aantrekkelijker op.’ Ze begrijpt de teleurstelling en verbazing van Winters dan ook heel goed.

Kwetsbaarheid

Na het vernemen van de uitleg van de gemeente Oirschot snapt Willemstein ook de ‘kwetsbaarheid’. ‘Maar vanuit onze positie geredeneerd: wat doen we onszelf aan met al die regionale verbanden? Moeten we misschien daar iets van vinden? Ik snap de kwetsbaarheid, maar alsnog vind ik het niet wenselijk dat mensen hierom afstand moeten doen van een raadszetel.’ Het verschil tussen inhuur en vast dienstverband noemt Willemstein een ‘excuus’. ‘Ik snap het wel, maar als je dat van tevoren al weet, dan kun je ook een andere afweging maken of het al anders invullen. Een werkgever moet daar van tevoren al eerlijk en duidelijk over zijn.’

Oncomfortabel

De opstelling van de gemeente Eindhoven vindt Willemstein al ‘zinniger’ dan zeggen dat het niet kan. ‘Maar ik vraag me ook af: is het volgens de wet? Je moet er volgens mij dan een persoonlijk belang bij hebben.’ Zich inlevend in het ambtenaarschap vraag ze zich wel af wanneer het ‘oncomfortabel’ wordt. ‘Er is er maar één ambtenaar economie, dus dan wordt het lastig om zulke taken elders te beleggen. Toch vind ik wel dat je zoiets dan moet vertellen voordat een contract wordt getekend.’

Minister

De gemeente Oirschot vindt dit, de gemeente Eindhoven dat en een derde gemeente komt wellicht weer met een andere uitleg. Het lijkt allemaal wat willekeurig. De vereniging voor raadsleden was er al druk mee bezig naar aanleiding van de casus ‘Den Haag’ en beraadt zich om dit onderwerp onder de aandacht te brengen. ‘Wij zijn voor transparantie over functies en nevenfuncties. De wet is duidelijk welke functie onverenigbaar is met het raadslidmaatschap, maar de discussie over mogelijke belangenverstrengeling gaat in een onwenselijke richting: namelijk dat een grotere groep inwoners geen raadslid kan worden. Misschien is het een idee dat de minister zich er een keer over uitspreekt’, oppert Willemstein.

Bemoeienis

Ze wijst erop dat het al lastig is om raadsleden te werven. ‘Als je nu ook al mensen gaat uitsluiten die heel graag willen, dan is dat onwenselijk. Ik denk dat de wet duidelijk is. Je moet er het gesprek over kunnen voeren. Maar bemoeienis door de werkgever vind ik geen goede ontwikkeling.’