'Trage klimaatmaatregelen schaden rechtsstaat en welzijn'

In een brandbrief aan de landelijke politiek slaan ambtenaren uit de publieke sector opnieuw alarm over de trage uitvoering van klimaat- en ecologisch beleid die volgens hen niet alleen het maatschappelijk welzijn, maar ook de rechtsstaat in gevaar brengt.

Diepe zorgen

Ze uiten hun diepe zorgen in de brandbrief door te wijzen op de recente waarschuwing van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat de klimaatdoelen voor 2030 onhaalbaar zijn zonder extra beleid. Daarnaast noemen ze  de VN die laat zien dat de wereldwijde opwarming op koers ligt voor 2,6 tot 3,1°C deze eeuw, 'hetgeen rampzalige en onbeheersbare gevolgen heeft'. De invloed van de huidige 1,5°C opwarming was recent in Spanje en de Filipijnen nog zichtbaar, aldus de ambtenaren.

Druist in tegen ambtseed

In de brief benadrukken de ambtenaren de grondwettelijke zorgplicht van de overheid om zowel burgers als de natuur te beschermen. Ook waarschuwen ze dat het uitblijven van actie onvermijdelijk zal leiden tot nieuwe rechtszaken, vergelijkbaar met de Urgenda-zaak. 'Bovendien is verder uitstel een stuk duurder en druist het ook in tegen de ambtseed die veel van de ondertekenaars hebben afgelegd.'

Desinformatie bestrijden

In juni 2023 stuurden ambtenaren ook al een brandbrief aan de Tweede Kamer over de 'urgentie van klimaatmaatregelen'. Daarin riepen zij het kabinet en de Tweede Kamer op om het verzet tegen de Europese Natuurherstelwet te staken en te erkennen dat deze wet ‘een essentieel onderdeel is van de totale aanpak van de klimaat- en ecologische crisis waar we middenin zitten’. Ook wilden de ambtenaren dat ‘desinformatie’ over de wet bestreden wordt.

Daadkracht tonen

Nu wijzen de ambtenaren erop dat in het huidige regeerakkoord eerder voorgestelde maatregelen worden teruggedraaid zonder volwaardige alternatieven. Ook noemen zij de huidige aanpak, waarbij fossiele energie wordt behouden terwijl parallel een duurzaam systeem wordt opgebouwd, 'onhoudbaar en dubbel zo kostbaar'. 'Deze aanpak loopt totaal vast, alleen al door de dubbele energie- en arbeidsbehoefte.' Volgens de initiatiefnemers biedt de situatie het kabinet en de Tweede Kamer de kans om 'daadkracht te tonen en noodzakelijke maatregelen door te voeren waarmee op de lange termijn geld wordt uitgespaard en de kans op een veilige en gezonde leefomgeving vergroot wordt'.

Concrete en rechtvaardige oplossingen

Naar eigen zeggen pleiten de ambtenaren voor 'concrete en rechtvaardige oplossingen', zoals een versnelde implementatie van de Natuurherstelwet, het halen van KRW5-doelen en versterking van biodiversiteit. Ook zou er een sterke inzet moetne komen op energie- en grondstoffenbesparing en het principe ‘de vervuiler betaalt’. Verder pleiten de ambtenaren voor sluiting van kolencentrales en afbouw van fossiele basisindustrie en subsidies, een verplichte CO2-reductie voor fossiele bedrijven binnen de Klimaatwet en versnelde uitvoering van plannen in landbouw, mobiliteit en de gebouwde omgeving.

Tegenspraak bieden

De ambtenaren laten weten dat de brandbrief open staat voor ondertekening door 'huidige en voormalige ambtenaren in de publieke sector'. De brief wordt komend voorjaar met alle verzamelde handtekeningen aangeboden aan de Tweede Kamer, ruim voor het debat over de nieuwe klimaatmaatregelen. De briefschrijvers wijzen erop dat veel wetenschappers en maatschappelijke organisaties ook al langer aandringen op meer urgentie. 'Ambtenaren hebben de plicht om tegenspraak te bieden bij misstanden. Dit vloeit voort uit hun verantwoordelijkheid om het algemeen belang te dienen en integer te handelen.'

Kritiek op ambtenaren

Of het huidige kabinet de voorstellen in de brandbrief zal overnemen lijkt zeer twijfelachtig. Hoewel ze er nu als minister niet over gaat, sprak Marjolein Faber vorig jaar als PVV-fractievoorzitter in de Gelderse Staten schande over de ambtenaren die de brief ondertekenden. 'Ambtenaren dienen neutraal te zijn', vond ze, terwijl ze de ambtenaren met naam en toenaam noemde, tot ergernis van de cdk Henri Lenferink. 'Het ambtelijk apparaat laat zich infiltreren', was haar conclusie. Een motie van de PVV om 'maatregelen te treffen die de politieke neutraliteit waarborgen binnen het Gelderse ambtelijk apparaat' kreeg alleen steun van Forum voor Democratie. En begin dit jaar moesten vier ambtenaren van de provincie Friesland nog op het matje komen. Provincieambtenaren behoren niet naar buiten te treden met hun persoonlijke mening, vonden Gedeputeerde Staten destijds.