BZ hanteert ‘zero tolerance for inaction’

Het ministerie van Buitenlandse Zaken hanteert de norm zero tolerance for inaction voor racistische incidenten. Dat antwoordt minister Hoekstra op vragen van Tweede Kamerlid Sylvana Simons (BIJ1) na een verkenning met de conclusie dat op het ministerie sprake is van institutioneel racisme.

Disciplinaire maatregelen

Simons wilde graag weten of er onderzoek verricht gaat worden naar eventuele strafbare feiten die door ambtenaren van BZ zijn gepleegd op een manier die de veiligheid en anonimiteit van slachtoffers garandeert. Volgens Hoekstra wordt elk incident ‘op passende wijze opgevolgd’. Na een melding van een integriteitsschending kunnen na onderzoek disciplinaire maatregelen volgen. ‘Zulke onderzoeken worden uiteraard zeer zorgvuldig uitgevoerd. Het ministerie heeft professionele onderzoekers in dienst.’

Vertrouwenspersoon

Tot op heden (Simons diende de vragen 14 december j.l. in, WB) zijn er geen officiële klachten ingediend, memoreert Simons. Wat zegt dat over de meldingsbereidheid en het veiligheidsgevoel van mensen binnen de organisatie? Hoekstra wijst erop dat de verkenning bewust op basis van anonimiteit is gedaan om het veiligheidsgevoel van geïnterviewde personen te garanderen. ‘Er is tijdelijk een extra externe vertrouwenspersoon aangesteld waar medewerkers terecht kunnen voor een luisterend oor en desgewenst advies over vervolgstappen, zoals het doen van een melding. Dit als nazorg en om de drempel voor meldingen te verlagen.’

Interne evaluatie

Ook meldt Hoekstra dat tegelijk met de verkenning naar het voorkomen van racisme binnen het ministerie onderzoek is verricht naar het veilig melden van integriteitsschendingen om te bezien of en, zo ja, waar de obstakels liggen om deze te melden. ‘Deze interne evaluatie wordt in januari 2023 gepresenteerd en zal het startpunt vormen voor verdere maatregelen om de melddrempel voor integriteitsschendingen te verlagen.’ Simons oppert of het rapport niet juist aanleiding geeft om het naleven en uitdragen van racistisch en extreemrechts gedachtegoed onder ambtenaren te onderzoeken. Het ministerie houdt zijn processen en organisatiecultuur kritisch tegen het licht, aan de hand van de aanbevelingen. ‘Daaruit zal blijken welk vervolgonderzoek wenselijk is.’

Actief bijdragen

Simons vraagt ook een reactie op het feit dat in het onderzoek duidelijk wordt dat leidinggevenden racisme niet alleen tolereren, maar er zelf structureel schuldig aan zijn. Hoekstra verwacht van alle leidinggevenden en medewerkers dat zij een actieve bijdrage leveren aan het structureel versterken van de organisatie om racisme te voorkomen en te bestrijden. ‘Dat is niet optioneel.’ Daarom zijn alle leidinggevenden direct na de presentatie van dit rapport geïnstrueerd er met al hun medewerkers het gesprek over aan te gaan. ‘Van elke leidinggevende wordt expliciet verwacht dat zij of hij actief werkt aan een veilige en inclusieve werkcultuur, waarin collega’s elkaar aanspreken en ondersteunen. Dit zal worden geïncorporeerd in de beoordelingscyclus.’

Historische verhoudingen

Tot slot wijst Simons op berichten dat leidinggevenden bij BZ specifieke culturen uitmaakten voor ‘luilakken’ en ‘criminelen’, dat Afrikaanse landen door ambtenaren uitgemaakt zijn voor ‘apenlanden’ en deze racistische uitingen ook gehoord zijn op afdelingen die zich op ontwikkelingssamenwerking met Afrikaanse landen richten. Ze wil weten of er onderzoek komt naar hoe discriminatie en racisme effect hebben gehad op formeel beleid van het ministerie op contacten met burgers en lokale bevolkingen. Hoekstra noemt de ‘schokkende’ citaten ‘onacceptabel’. ‘Binnen het ministerie is een reflectie gaande over hoe ons buitenlandbeleid wordt beïnvloed door historische verhoudingen.’