Meer symboolpolitiek graag!

Een monumentale Prinsjesdag dit jaar. Want Minister van Financiën Sigrid Kaag liep als eerste vrouw met het koffertje met daarin de Miljoenennota en de rijksbegroting de Tweede Kamer binnen. Wat merken we van dit symbolisch belangrijke moment?

Voor politicologen zoals ik, die zich bezighouden met vertegenwoordiging, doet niet alleen het aantal vrouwen ertoe, maar ook wat zij vervolgens doen als ze verkozen zijn, alsook hun symbolische rol. Symboliek is dagelijkse praktijk in de politiek en daarbuiten, maar wordt tot nu toe toch minder bestudeerd en gewaardeerd dan andere vormen van vertegenwoordiging.

Gelukkig laten politicologen Emanuela Lombardo en Petra Meier in hun boek ‘The symbolic representation of gender’ aan de hand van allerlei voorbeelden zien hoe symboliek altijd door de politiek loopt en zo grote impact heeft op onze denkbeelden. Door dingen - zoals wie er op ons geld afgedrukt staat, en wie niet, of vlaggen - maar ook door middel van lichamen, van bijvoorbeeld ministers. Wie leidt ons en wat zegt dat over ons?

Wat laat Kaag, als ‘eerste’, dan symbolisch zien? Ik licht een aantal punten van de auteurs uit: dat wie wel en niet Minister van Financiën kan zijn ook maar gewoon bedacht is. Dat sommige groepen hierin bevoorrecht, en andere gemarginaliseerd, worden. En dat zulke normen overhoop kunnen en moeten worden gegooid. Ineens is Kaag de eerste, en de enige.

Nu de aanwezigheid van Kaag zichtbaar maakt dat ze de eerste vrouw is als Minister van Financiën, is er toch geen reden om bij de pakken neer te zitten - het was eigenlijk een feestelijke dag. Van Kaag’s werk zullen we nog de vruchten plukken als jonge vrouwen van nu zien dat een vrouw Minister van Financiën kan zijn. Ik keek als meisje jarenlang naar Gerrit Zalm. Toch werd het historische moment weinig belicht. Aan het einde van een interview met de NOS zegt Kaag er desgevraagd nog kort iets over: ‘Het is geen doel op zich maar ik vind het wel een hele mooie boodschap aan alle vrouwen en meisjes om op alle manieren weer te laten zien: doe wat je wil doen, er is geen glazen plafond voor vrouwen, en er kunnen nog best wel wat stappen vooruit worden gezet in Nederland. Breek door en doe je ding.’

Meer van dit, zou ik zeggen. Want Prinsjesdag 2022 was voor gendergelijkheid echt een moment om te markeren, maar raakte door de vele onopgeloste crises op de achtergrond. Symboolpolitiek heeft een slechte bijklank, maar waarom? Alle politiek is óók symboolpolitiek, alleen ligt het eraan of je de symboliek kan ontcijferen. Ten goede en ten slechte. Wie tussen alle crises door oplette heeft het al gezien. De politiek is meer en meer óók een plek voor vrouwen. We zijn aan een opmars bezig. Laten we zelf ook maar de slingers ophangen. Proost, op de eerste Prinsjesdag van een vrouw als Minister van Financiën, en nog vele jaren!