I’ve been moved

En zo begon ik halverwege de jaren tachtig dan aan mijn eigen ontdekkingstocht: met een heus traineeship bij IBM. Net vers van de universiteit zo die schoolbanken weer in. Bij deze computergigant wel te verstaan. 

Want, zo was de gedachte: al onze nieuwe trainees worden eerst gedurende bijna één jaar helemaal blauw gespoten. Opdat ze zich daarmee alle habits van de firma volledig eigen hadden gemaakt. Om zo gehuld in dat blauwe pak en die rode das flink te gaan scoren. Om die hardware te verkopen natuurlijk. Want daar was ‘Big Blue’ sinds jaar en dag gewoon heel goed in. In meerdere segmenten domineerde men toen dan ook als geen ander. En om die zaag voldoende scherp te houden werd ieder jaar de organisatie helemaal op z’n kop gezet. En dat raakte écht iedereen!

Maar het wonderlijk was: dat ging eigenlijk allemaal heel soepel. In een paar weken voor de kerst werd dat gecommuniceerd zodat het bij de jaarwisseling ook volledig geïmplementeerd was. Zonder verder gedoe. Of gezanik. En iedereen was daar ook aan gewend. Intern werd om die reden de drie letters van de firma ook wel vertaald in ‘I have been moved’.     
 

Maar hoe anders was dat toen ik exact twintig jaar later het directieteam van Rijkswaterstaat binnenstapte. Op dat moment had men daar wat andere ervaringen met het realiseren van veranderingen. To put it mildly! De balans tussen enerzijds schrijven en praten en anderzijds het daadwerkelijk doen was volstrekt niet in balans. Veelvuldig werd ik dan ook tijdens mijn introductie geconfronteerd met huilverhalen in allerlei soorten en maten. En die verhalen hadden één ding gemeen: ‘bend over, here it comes again’. Gewoon even bukken dus als er weer nieuwe plannen worden gepresenteerd. In de sfeer van ‘niet verroeren, gaat van zelf wel weer over’. Want in dat gedrag had men zich weten te bekwamen! Begrijpelijk overigens. Gelukkig hebben we die sfeer snel weten om te turnen als verantwoordelijk management. Door duidelijk te maken dat deze wind dit keer niet zou overwaaien. Door ons openlijk te committeren aan dat te realiseren eindresultaat. En om daar dan ook dagelijks mee aan de slag te zijn. Waarbij we uiteraard ook een dringend beroep op onze collega’s deden om ons daarbij te helpen. Domweg omdat we ze nodig hadden!
 

Maar aanzienlijk lastiger was het om de taaie regels en procedures getransformeerd te krijgen. Daar was wel meer voor nodig. Dus werd deze versbakken directeur bedrijfsvoering geconfronteerd met een hele kist met ingewikkelde gereedschappen zoals lijvige organisatie- en formatierapporten, gedetailleerde was-wordt-lijsten, belangstellingsinteresseformulieren, plaatsingsadvies- en bezwaaradviescommissie’s. Maar ook het veelbesproken fenomeen herplaatsingskandidaat! Allemaal instrumentaria om ervoor te zorgen dat alle vogels weer op een andere tak terecht kwamen. Zonder dat de organisatie -en belangrijker: de hoofdprocessen- ook beter werden ingericht. Want er was nergens een end-to-end benadering te bekennen. Je kunt je voorstellen dat ik in de lach schoot toen ik hoorde hoe dat allemaal ging. Had immers bijna het karakter van een gezelschapsspel!
 

Gelukkig hebben inmiddels meerdere organisaties in het publieke domein deze traditionele manier van reorganiseren ver achter zich gelaten. Waarbij men overwegend -en volkomen terecht overigens- is overgestapt op het organisch reorganiseren. Geheel anders van opzet: niet het denken in duffe regels en procedures staan centraal, maar het investeren in onderling vertrouwen, in chemie tussen mensen vormt de kern. Sturen op verantwoordelijkheden dus. Want we weten het toch allemaal: een organisatie verandert pas als het gedrag van de mensen die er werken verandert. Te beginnen bovenin natuurlijk. Of zoals John Kotter het pakkend zei: ‘The central issue is not strategy, structure or culture, the core of the matter is always the behaviour of people’.
 

Lijkt me dat die organisaties die zich vandaag de dag nog bedienen van dit soort draken van klassieke reorganisaties eens een uitstapje moeten maken naar mijn eerste werkgever. Volg de borden met die drie bekende letters maar!
 

Bedrijfseconoom Dirk-Jan de Bruijn is als veranderdokter actief in het publieke domein