'Met alleen nog maar meer vacatures uitzetten, red je het niet'

Gemeenten komen steeds moeilijker aan personeel. Was 2021 al erg, dit jaar wordt het probleem volgens Patricia Honcoop van A&O fonds Gemeenten nog nijpender. ‘Code rood’, zegt hoofd arbeidsmarktinformatie Rob Witjes bij het UWV.

Aan taken geen gebrek bij gemeenten: de decentralisaties, de coronacrisis, de woningbouwopgave en, meer recentelijk, de opvang van Oekraïners vragen om extra handjes. Probleem is dat die amper of niet zijn te vinden. Kleine gemeenten hebben er volgens de meest recente Personeelsmonitor van A&O fonds Gemeenten de allergrootste moeite mee, maar ook steden moeten alle zeilen bij zetten.

‘Het is code rood op de arbeidsmarkt in het hele land’, zegt Rob Witjes. Het hoofd arbeidsmarktinformatie van het UWV heeft het nog nooit eerder zo meegemaakt. ‘Acht op de tien werken hier inmiddels in een krapteberoep. We hebben een recordaantal vacatures en een heel lage werkloosheid. In Europa is alleen in Tsjechië en Duitsland de arbeidsmarktkrapte nog nijpender.’

Andere mindset

Vorig jaar bleek bijna een op de vijf gemeentelijke vacatures moeilijk vervulbaar. Projectleider arbeidsmarkt Patricia Honcoop van A&O fonds Gemeenten waarschuwt dat de situatie dit jaar alleen nog maar nijpender wordt. Er komen immers nog meer taken op de gemeenten af. Uit de Personeelsmonitor komt niet voor niets naar voren dat twee op de drie gemeenten verwachten dat de personele bezetting net als vorig jaar toeneemt. ‘De situatie gaat niet ineens veranderen’, zegt ze. ‘Het is tijd voor een andere mindset bij gemeenten. Je gaat het niet meer redden met nog maar weer meer vacatures uitzetten. Je moet de krapte als een gegeven gaan zien.’

Parttimers

Maar wat te doen met dat gegeven? Witjes ziet grosso modo drie opties: kijken naar je wervingsproces, inzetten op het behoud van mensen en niet rücksichtslos elke vacature willen opvullen. Elke optie afzonderlijk is volgens hem niet de sleutel tot de oplossing; een gecombineerde inzet geeft de meeste kans op soelaas. Daarbij is er in ons land nog een behoorlijk onbenut arbeidspotentieel. Volgens Witjes gaat het om zo’n miljoen mensen, waarvan bijna de helft parttimers die meer uren zouden willen werken. Die melden zich misschien niet uit eigen beweging met die wens, maar hopen dat ze worden gevraagd. ‘Je moet het als leidinggevende in elk geval bespreekbaar maken’, zegt hij. En zo is er intern mogelijk nog meer te halen, zoals een functieswitch van de ene beleidsafdeling naar de andere, of bepaalde verantwoordelijkheidsgebieden clusteren.

Omscholen

De krapte op de arbeidsmarkt duurt naar de overtuiging van Witjes en Honcoop nog heel lang. Mogelijk dat door recessies, die er vast gaan komen, de druk tijdelijk minder wordt. Maar zaak is het in hun ogen je daar niet blind op te staren. Kijk naar de lange termijn, zo luidt hun devies. ‘Dan weet je dat je beleidsambtenaren nodig gaat hebben voor ict, klimaatmaatregelen, milieu en ruimtelijke ontwikkeling’, zegt Witjes. ‘Als je tijdens een recessie mensen meteen rigoureus gaat omscholen, weet je dat je ze daarna kwijt bent. Er zijn veel voorbeelden van zulk kortetermijndenken.’

Écht aandacht

De werkgever doet er in het kader van het behoud van zittend personeel met name goed aan, oog te hebben voor de wensen van medewerkers. Het gaat er volgens Witjes om, écht aandacht te hebben voor je mensen. Dat begint met het beter dan wel anders benutten van functionerings- en ontwikkelingsgesprekken. ‘Die zouden minder moeten gaan over de vraag of iemand zijn of haar productie wel heeft gehaald, maar veel meer over welke ambities de medewerker heeft’, zegt hij. ‘Je moet het bijtijds hebben over het loopbaanperspectief, dat hoeft zeker niet altijd een rechte weg omhoog te zijn. Ook een zijpad is prima.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 11 van deze week.