Het mobiliteitstraject van gemeentesecretaris José van Aaken

José van Aaken is sinds januari 2022 verbonden aan Geerts & Partners en werkt per 1 juni als gemeentesecretaris voor de gemeente Gilze en Rijen en algemeen directeur van ABG. Toen in maart bleek dat Nederland te maken kreeg met een grote stroom vluchtelingen uit Oekraïne, wilde ook Geerts & Partners een bijdrage leveren. José schakelde haar netwerk in en werd direct gedetacheerd bij de gemeente Gennep. Daar hielp zij mee om een opvanglocatie voor Oekraïners te realiseren. Ze vertelt haar verhaal.

Maatschappelijk bijdrage

José wilde tijdens haar mobiliteitstraject niet alleen als gemeentesecretaris aan het werk; ze wilde ook op andere wijze een maatschappelijke bijdrage leveren: “Ik werkte al in de kantine van de lokale voetbalclub, maar toen de vraag van Geerts & Partners voorbij kwam, liet ik de kans om iets voor de Oekraïense vluchtelingen te kunnen betekenen niet schieten.” 

In Gennep (Noord-Limburg) kwamen ze handen tekort. José: “Een vakantiepark werd omgevormd tot opvanglocatie. De gemeente Gennep zocht een schakel tussen de gemeente en het park. Binnen de gemeente moesten in korte tijd allerlei processen in gang gezet worden, maar ook op het vakantiepark moest van alles gebeuren. Gelukkig hielpen veel betrokken inwoners van de gemeente Gennep in het begin mee.” 

Draagvlak creëren voor vluchtelingenopvang

Er moesten afspraken met de eigenaar van het park worden gemaakt, toeristen worden omgeboekt en er moest worden voorzien in de eerste levensbehoeften van de vluchtelingen. José: “De lokale bakker, slager en supermarkt werden benaderd voor het leveren van eten. Niet alleen konden lokale ondernemers zo goede zaken doen; er ontstond ook meer draagvlak binnen de gemeente voor de opvang van vluchtelingen.” 

We moeten nú helpen

In het begin verbleven er vijfentwintig Oekraïners op het park. Dit zijn er inmiddels meer dan tweehonderd. José zorgde ervoor dat voorzieningen en processen ingeregeld werden. Zo moesten vluchtelingen zich bij de gemeente kunnen inschrijven, er moest een leefgeldvoorziening zijn en mensen moesten zo snel mogelijk aan het werk kunnen. Ook onderwijs voor kinderen had prioriteit. José: “Via de gemeente heb ik contacten gelegd met scholen. Alle kinderen tot en met twaalf jaar gaan al naar school. Deze week is de intake voor alle kinderen tussen dertien en achttien jaar, die vanaf volgende week naar school gaan.  

Het pionieren was niet altijd makkelijk, maar gaf ook veel ruimte: “Alle gemeenten in Nederland zaten in dezelfde situatie. Natuurlijk had ik veel contact met de veiligheidsregio, waar de coördinatie voor de opvang lag. Vaak dacht ik: we doen het gewoon. Als iemand het beter weet of ons terug wil fluiten, dan horen we het wel. Dat gaf een prettige werksfeer. Iedereen beseft: er is een oorlog en we moeten nú helpen. In die modus kan er veel in een korte tijd georganiseerd worden.” 

Overheden ontzettend flexibel

Dat overheidszaken in Nederland normaal gesproken langzaam gaan, kan José beamen. “Van corona en de watersnood in Limburg hebben we geleerd dat we als overheden ontzettend flexibel kunnen zijn en dingen kunnen organiseren waar we eerder niet mee te maken hebben gehad. Maar je hebt, ook nu, met kwetsbare mensen te maken, dus alles moet zorgvuldig gebeuren. We zitten niet te wachten op nieuwe affaires.” 

Met je voeten in de klei

Het werk was leuk en gaf veel voldoening, vindt José. “In de afgelopen maanden heb ik vaker ‘dankjewel’ gehoord dan in de andere dertig jaar van mijn werkzame leven. Mijn ervaring met denken in processen en zaken organiseren kwam goed van pas. Maar het was ook wennen, met je voeten ‘in de klei’. Ik was de hele dag op het park. Soms moest ik opeens naar de apotheek voor medicijnen of iemand naar de gemeente rijden om in te laten schrijven, als het openbaar vervoer geen optie was.” 

“Als gemeentesecretaris kun je veel delegeren, maar hier moest ik alles zelf organiseren. En naarmate de groep vluchtelingen steeds groter werd, werd dit een grotere opgave.” Het project kostte José veel energie, maar het gaf ook energie. “Je krijgt er heel veel voor terug.” 

Openbare orde en veiligheid

“Voor de openbare orde en veiligheid, was ook intensief contact met de wijkagent nodig”, vertelt José. “Je wilt namelijk geen ronselpraktijken of andere vervelende situaties.” Ook de medische zorg voor alle Oekraïners vraagt veel regelwerk. “De triage gebeurt landelijk en digitaal. Verder zijn er enkele huisartsen beschikbaar, specifiek voor alle Oekraïense vluchtelingen in de regio Noord-Limburg.” 

Opvang verder opgeschaald

Op het vakantiepark is veel veranderd. José: “De receptie is nu op een goede manier bemand, met medewerkers die Oekraïens spreken en oog hebben voor opvang. Er is nogal een groot verschil tussen het ontvangen van toeristen of vluchtelingen. Er komen nog steeds enkele toeristen, maar dit aantal neemt af.” Het is de bedoeling dat de capaciteit voor opvang wordt opgeschaald naar plek voor ongeveer vierhonderd mensen. Daar worden momenteel nog chalets voor geplaatst. 

De meeste processen zijn ingeregeld en José draagt het stokje over. “De vluchtelingen die nu binnenkomen, worden de volgende dag bij de gemeente ingeschreven en krijgen na drie werkdagen leefgeld. Er wordt drie keer per week Nederlandse taalonderwijs gegeven en iedere vrijdag is er een banenmarkt. De vluchtelingen willen graag van betekenis zijn voor Nederland en we hebben zo al tientallen mensen aan het werk kunnen helpen. Mensen moeten zich welkom voelen, maar ook zelfredzaam kunnen zijn.” 

Iets voor elkaar kunnen betekenen

Naar haar volgende opdracht als gemeentesecretaris, nam José weer nieuwe ‘bagage’ mee. “Iets voor elkaar kunnen betekenen, vind ik heel belangrijk. We mopperen in Nederland vaak, maar we hebben het hier goed voor elkaar. Eigenlijk lopen we tegen dingen aan, juist omdat we het zo goed hebben geregeld. Dankzij deze ‘operatie’ besef ik: het is oké als er dingen fout gaan. Zolang je het als overheid maar kan uitleggen en repareren. Dat moeten we soms ook meer durven.”