Bijklussen mag alleen buiten gemeentegrens

Een boomverzorger in dienst van de gemeente Zaanstad verricht ook nevenwerkzaamheden. Dat is toegestaan. Maar mag de gemeente de man verplichten daarbij alleen groen van particulieren buiten de gemeentegrenzen te onderhouden?

Koos Heuveld* werkt bij de gemeente Zaanstad als boomverzorger (sinds 1988). Daarnaast doet hij ook groen en tuinen van bedrijven en particulieren. In 2014 schrijft hij zijn eenmanszaak in bij de Kamer van Koophandel. Voor die nevenwerkzaamheden had hij mondelinge toestemming van zijn werkgever. Dat verandert in 2017, als de gemeente afspraken hierover op papier zet. Hij mag dit dan nog twee jaar doen, daarna worden de nevenactiviteiten geëvalueerd. Heuveld werkte full time voor de gemeente, dat moet terug naar 32 uur om overbelasting te voorkomen. Vier onderhoudscontracten binnen de gemeente moet hij beëindigen, hij mag binnen de gemeente geen nieuwe aangaan, ook niet als onderaannemer.

Heuveld heeft er moeite mee dat hij alleen buiten de gemeentegrenzen nevenactiviteiten mag verrichten, en legt het geschil voor aan de rechtbank Noord-Holland. Hij vindt het nevenwerkzaamhedenbeding nietig: er is geen objectieve reden op grond waarvan hij alleen buiten de gemeente mag werken. Hij wordt zo onevenredig in zijn belangen geschaad. Voor zijn inkomsten is hij mede afhankelijk van deze klussen. Volgens de gemeente verdragen de nevenwerkzaamheden zich niet met Heuvelds functie als Toezichthouder Groen.

De kantonrechter wijst op de Ambtenarenwet 2017, waarin staat dat een ambtenaar niet is toegestaan nevenwerkzaamheden te verrichten waardoor de goede vervulling van de functie of de goede functionering van de openbare dienst niet in redelijkheid zou zijn verzekerd. Daarnaast is er nog de gemeentelijke Gedragscode: de ambtenaar is verplicht toestemming voor nevenwerkzaamheden te vragen als hiermee de vervulling van de functie in het geding komt of die werkzaamheden de belangen van de gemeente kunnen raken. Aan die toestemming kunnen voorwaarden worden verbonden. De gemeente heeft ook te maken met de Europese Richtlijn transparante arbeidsvoorwaarden, die in 2022 in de wet is gekomen. Daarin staat dat de EU-lidstaten ervoor moeten zorgen dat een werkgever een werknemer niet verbiedt, buiten het werkrooster om, voor andere werkgevers te gaan werken. Ook hier kan de werkgever dit beperken om objectieve redenen, zoals gezondheid en veiligheid, de bescherming van de vertrouwelijkheid van bedrijfsinformatie, de integriteit van overheidsdiensten of het vermijden van belangenconflicten.

In principe is het Zaanstadse beding waarmee Heuveld wordt verboden om zijn nevenwerkzaamheden te verrichten binnen de gemeente, nietig en ongeldig – tenzij voor dat beding een objectieve rechtvaardigingsgrond bestaat.

Volgens de kantonrechter wees de gemeente er terecht op dat de integriteit van overheidsdiensten die rechtvaardigingsgrond kan opleveren. Het verrichten van nevenwerkzaamheden door Heuveld binnen de gemeente kan de schijn van belangenverstrengeling wekken. Anderen – bijvoorbeeld concurrenten – kunnen de indruk krijgen dat Heuveld in dienst bij de gemeente eerder en makkelijker opdrachten verkrijgt voor zijn eigen bedrijf. Dat Heuveld niet daadwerkelijk zijn positie gebruikt en dat anderen niet altijd weten dat hij voor de gemeente werkt, maakt niet uit: het voorkomen van iedere schijn van belangenverstrengeling is van wezenlijk belang bij het bewaken van de integriteit van overheidsdiensten.

Het nevenwerkzaamhedenbeding geldt, de gemeente mag Heuveld verbieden binnen de gemeentegrenzen nevenactiviteiten te verrichten. Daarbuiten gelden geen beperkingen – de meeste klanten komen al van elders en daaruit moet hij voldoende inkomsten kunnen halen.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:RBNHO:2023:6449