Corruptieonderzoek moet wel redelijk zijn

Een ambtenaar van de gemeente Papendrecht verduisterde flink wat gemeentegeld. De man moest grote sommen terugbetalen. Maar waarom niet alle schade die de gemeente had geleden?

'In de clinch' is een rubriek waarin jurist/columnist Michel Knapen actuele zaken in het ambtenarenrecht belicht. 

Hij nam geld aan van burgers en droeg dat niet af aan de gemeente. Daarvoor stelde hij valse documenten op. Hij kreeg steekpenningen om burgers naar een bedrijf door te verwijzen. Hij liet een ander bedrijf klusjes uitvoeren aan zijn stacaravan – door een ondernemer die dit deed in de tijd dat hij werd geacht voor de gemeente te werken – en liet de gemeente de rekening betalen.

Toen dit eenmaal aan het licht kwam, was het college van B&W van Papendrecht snel klaar met de corrupte ambtenaar Richard Koudijk*. Zeer ernstig plichtsverzuim, hij vloog eruit. Daarnaast kreeg hij een rekening gepresenteerd van bijna 100.000 euro, wegens schade die de gemeente had geleden: ruim 61.000 euro omdat Koudijk geld had verduisterd, 20.000 euro omdat de gemeente dat bedrag was misgelopen doordat Koudijk burgers eigenmachtig minder liet betalen dan zij op grond van verordeningen verschuldigd waren, en ruim 16.000 euro aan onderzoekskosten.

De gemeente had immers Hoffmann Bedrijfsrecherche ingeschakeld om de aantijgingen dat Koudijk de boel fleste goed uit te zoeken. Ook moest Koudijk wat ‘kleingeld’ terugbetalen vanwege het werk aan zijn stacaravan en de kosten van het conservatoir beslag dat de gemeente op zijn bezittingen had laten leggen. Het conflict over de te betalen schadevergoeding belandt bij de Centrale Raad van Beroep. Die haalt de arbeidsvoorwaardenregeling CAR/UWO erbij, waarin staat dat een ambtenaar schadevergoeding aan de gemeente moet betalen zover deze aan zijn schuld of nalatigheid is te wijten. Koudijk geeft toe dat hij vier contante betalingen van burgers (in totaal 12.216 euro) in zijn zak heeft gestoken. Maar al die andere keren dat er geld is verdwenen?

Het financiële systeem van de gemeente is zeker niet op orde, beweert Koudijk. Omdat de verduistering niet op alle fronten kan worden bewezen, wordt het te betalen bedrag verminderd naar zo’n 50 mille. Dan het geld dat de gemeente is misgelopen. Koudijk wilde slechts burgers behulpzaam zijn, luidt zijn verweer. Van opzet was geen sprake. Maar alleen schuld of nalatigheid is al voldoende om een ambtenaar te dwingen de schade te vergoeden – opzet is niet vereist. Het bedrag (20.000 euro) blijft in stand.

Voor de onderzoekskosten past de Raad de zogenoemde dubbele redelijkheidstoets toe: was het inschakelen van een recherchebureau echt nodig en is het tarief dat de onderzoekers in rekening brengen wel redelijk? Volgens de Raad struikelt de gemeente Papendrecht over de eerste eis. Er was slechts summiere informatie beschikbaar over Koudijks wangedrag, afkomstig van buurgemeente Alblasserdam. Direct werd een recherchebureau ingeschakeld, dat eerst met een collega van Koudijk sprak en daarna nader onderzoek verrichtte. Volgens de Raad had het college best zelf de informatie uit Alblasserdam kunnen bespreken met Koudijks collega, en die bevindingen aan Koudijk kunnen voorhouden. Ook een verantwoordinggesprek met Koudijk had al voldoende informatie kunnen opleveren.

Omdat het ‘rauwelijks’ inschakelen van Hoffmann naar het oordeel van de Raad niet nodig was geweest, hoeft Koudijk de kosten van het onderzoek (ruim 16.000 euro) niet te betalen, aldus de Raad in zijn uitspraak van 16 januari 2020. Opgeteld moet Koudijk ruim 72 mille aan de gemeente terugbetalen. Omdat Koudijk een deel van de procedure heeft gewonnen, wordt het college verplicht zijn advocaatkosten (2.625 euro) betalen.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:CRVB:2020:87