Hoe de rol van public controller verandert in financieel krappe tijden

In aanloop naar de Voorjaarsnota 2025 ontstond veel discussie op Rijksniveau over hoe het geld verdeeld dient te worden. Bij gemeenten wordt zelfs over ‘het ravijnjaar 2026’ gesproken vanwege een korting van 2,3 miljard euro op de budgetten die hen boven het hoofd hangt. Uit de half april gepresenteerde Voorjaarsnota werd duidelijk dat de financiële pijn deels wordt verlicht, maar gemeenten desondanks financieel krappere tijden tegemoet gaan.

“Deze maatschappelijke en politieke ontwikkelingen creëren veel dynamiek in de publieke sector. De onzekerheid over budgetten, bedrijfsvoering en taakstelling, maakt het vak van public controller momenteel extra relevant”, zegt Hilco van Elten, opleidingsdirecteur van de Certified Public Controllers-opleiding van de Vrije Universiteit. “Er moeten soms harde beslissingen worden genomen. Aan welke taken gaan we middelen alloceren, wat gaan we doen en wat juist niet? De public controller kan hier vanwege diens deskundigheid goed over meedenken en helpen goed onderbouwde beslissingen te nemen." schetst Van Elten.

De rol van de public controller is dus strategischer geworden?

“Absoluut, de controller was er natuurlijk altijd al op gericht om de financiële kant en de niet-financiële kant in een organisatie bij elkaar te brengen”, vult Tjerk Budding aan, directeur van het Zijlstra Center van de Vrije Universiteit Amsterdam. “Het doel is om de maatschappij te dienen en financiën zijn daarvoor randvoorwaardelijk: het geld moet er ten eerste zijn en het uitgeven ervan wil je natuurlijk wel effectief en efficiënt doen. In de huidige situatie verdient dit alleen maar extra aandacht”, benadrukt Budding. “Uit onderzoek dat we gedaan hebben blijkt daarnaast dat de public controller een belangrijke strategische gesprekspartner is voor de non-financials binnen de organisatie. In het bedrijfsleven heeft de controller vooral te maken met de financiële collega’s, maar in de publieke en non-profit sector wordt de controller dus ook vaak ingezet om te helpen bij issues die spelen bij niet-financiële collega’s.”

In onze opleiding tot Certified Public Controller doen we dat langs twee lijnen”, zegt Hilco van Elten. “Aan de ene kant investeren we natuurlijk in kennis. Een deel theoretische bagage, maar ook praktijkkennis die de public controller nodig heeft om goed te functioneren. Aan de andere kant investeren we in de stevigheid, de professionaliteit van de controller in dat krachtenveld: we dagen controllers uit om na te denken over ‘hoe verhoud ik me tot de rest van de organisatie’, hoe reageer je op bepaalde situaties en hoe ga je om met de eerder besproken dynamiek. Want je kan heel erg gelijk hebben, in control zijn en alles keurig op orde hebben, maar juist als public controller sta je zo midden in dat krachtenveld, je moet het ook over kunnen brengen en mensen meekrijgen. Dan overstijg je het niveau van ‘iemand die van de afdeling financiën is’ naar een niveau waarop je een strategisch inhoudelijk gesprekspartner bent.” 

Over de auteurs van deze kennisbijdrage

• Hilco van Elten
  Dr. Hilco van Elten is opleidingsdirecteur van de Certified Public Controllers (CPC/EMPC) opleiding en universitair hoofddocent aan de afdeling Accounting van de Vrije Universiteit Amsterdam.
• Tjerk Budding
  Prof. dr. Tjerk Budding is directeur van het Zijlstra Center for Public Control, Governance & Leadership en hoogleraar Public Sector Accounting aan de Vrije Universiteit Amsterdam.