Coronablog Breda: Waarop wachten we?

In het toneelstuk ‘En attendant Godot’ van Samuel Beckett wachten twee personages op ene Godot. Een persoon die nooit zal komen en toch zijn invloed uitoefent. Daar moest ik aan denken toen Paul ’t Hart in zijn essay ‘Verbinders zonder script’ stelde dat ‘de gemeentesecretaris een acteur is zonder script, maar wel één van wie allerlei andere partijen van alles eisen, hopen en vrezen.’ Het zijn beelden die mij voor ogen staan nu ik leiding geef aan een gevirtualiseerde organisatie.

Vroeger (alweer vier weken geleden) kon ik gewoon rondlopen in de wandelgangen van het stadskantoor. Ik zag aan de gezichten van collega’s hoe een stafoverleg met een wethouder was verlopen. Het was fijn om met een glimlach of een hand op de schouder moed in te spreken bij een afdelingshoofd dat ik tegenkwam. Het was mooi om te zeggen bij een probleem: ‘Kom, we duiken even een hok in, we stropen de mouwen op en komen er pas uit als alle neuzen weer dezelfde kant op staan.’ Een toevallige ontmoeting kon mij verrassen of emotioneren. En als de stemming in het college al niet duidelijk was aan de collegetafel, dan werd me die wel duidelijk op het bestuurssecretariaat of bij de koffie in de pantry. Das war einmal.

Ik ben me momenteel meer dan ooit bewust van het verschil tussen management en leiderschap. Management is voor mij het richting geven aan de manier waarop we omgaan met de alledaagse complexiteit van opgaven, systemen, processen, mensen, prestaties en verantwoording. In de huidige situatie kan ik niet anders dan dit management zoveel als mogelijk overlaten aan de mensen zelf in hun relatie met de directe leidinggevende. Op afstand kun je niet horen, voelen, zien en ruiken wat er echt aan de hand is.  

Het gaat nu meer dan ooit om leiderschap. Het voorleven van het antwoord op de vragen: waar zijn we voor, waar zijn we van, doen we de goede dingen? Zonder face-to-face contact moet je het doen met andere media. Voordat ik aan deze blogs in Binnenlands Bestuur begon, had ik nog nooit een column geschreven. Ik heb voor het eerst vlogs gemaakt. Ik zet alle media in om de medewerkers te bereiken. Niet uit ijdelheid, maar vanuit een diepe overtuiging. Wij zullen als ambtenaren en bestuurders het verschil moeten maken om uit deze crisis te komen. Mijn hart breekt als ik de eenzaamheid zie van ouderen en de tragiek van ondernemers die onderuit dreigen te gaan. En als ik denk aan kinderen uit kwetsbare gezinnen die een school nodig hebben, omdat ze niet de ouders hebben die kunnen helpen. Hoe halen ze de achterstand op hun bevoorrechte leeftijdgenoten ooit nog in? Mijn wieg stond in een stadvernieuwingswijk. Ik weet waarom goed bestuur het verschil kan maken in echte levens van echte mensen.

In ‘En attendant Godot’ zijn de personages veel meer aan het afwachten dan dat ze wachten. Ze kijken niet vooruit met een hoopvolle verwachting, maar ze laten alles over zich heen komen. Aan het eind van het verhaal zijn ze geen steek verder. Het laat zien dat een doel zelden naar een mens toekomt. Je zult moeten opstaan, gaan lopen, op weg gaan, ook al weet je niet waar je precies het doel kunt vinden en hoe je het kunt bereiken. Ook dat is leiderschap.