Coronablog Breda: Sturen in de mist

Voor de uitvinding van radar gebruikten we de misthoorn om te kunnen sturen in de mist. Vanaf de wal en vanaf schepen klonk om de zoveel tijd een diepe lage toon om aanvaringen te voorkomen. Het is één van de manieren om te sturen in een organisatie waar we op afstand van elkaar werken. Een misthoorn is echter weinig effectief als zenders een klein toetertje hebben, of als ontvangers doof zijn of zich doof houden. En veilig rondvaren is wellicht een wat magere ambitie als je met elkaar ergens wilt komen.

Het is momenteel behoorlijk mistig om ons heen. Op welke toekomst dobberen we af als schip binnen een armada vol zelfsturende schepen om ons heen? Met welke schepen kunnen we de koers afstemmen? En hoe houden we ons eigen schip drijvend en op koers? Iedereen heeft zo zijn eigen ideeën waar we op afkoersen. De voorspellingen sluiten meestal aan bij de stokpaardjes die pre-corona al bereden werden. De realiteit is dat de toekomst altijd in nevelen is gehuld.

Het kan helpen om in scenario’s te denken. Teken twee assen waardoor vier kwadranten ontstaan. Zet op de twee assen de twee polen van de meest fundamentele onzekerheden, bijvoorbeeld de samenleving heeft post corona veel/weinig veranderingsbereidheid, de overheid heeft post corona veel/weinig vermogen om te sturen. Daarmee ontstaan vier denkbare toekomsten die je als toetsstenen kunt gebruiken om te beredeneren hoe robuust keuzes zijn die je in het hier en nu maakt. Hoe pakken investeringen en beleidsvoornemens uit in de denkbare toekomsten? Een investering die slechts in één denkbare toekomst rendabel is, beoordeel je anders dan een investering die dat in meerdere is. Een scenario is geen uitspraak over de gewenste toekomst. Wat wenselijk is beoordelen kiezers en politici. En wat daadwerkelijk gebeurt kan afhankelijk blijken te zijn van zoiets als een lullig virus.

Vanuit de mist komen per mail, MS Teams, telefoon en spreadsheets signalen binnen van nabije schepen. Zaken die urgent en belangrijk zijn krijgen de volle aandacht, zoals maatregelen in het hier en nu om burgers, bedrijven en instellingen te ondersteunen. Maar signalen over de toekomstontwikkeling van de gemeente dreigen soms te verdwijnen in het lawaai van het hier en nu. Om over de lange termijn ontwikkelingen af te stemmen, moet je als kapitein naar je kajuit, de deur even dichtdoen, een glas port inschenken en achter het scherm gaan zitten met de benen virtueel op tafel. Het vraagt rust en concentratie om te werken aan wat niet urgent maar heel belangrijk is voor de ontwikkeling van onze gemeenten.
 

Een groot deel van de bemanning is medio maart razendsnel omgeschakeld van werken in oog-, oor- en reukafstand van elkaar naar samenwerken op afstand met IT en vanuit de Cloud. Leidinggevenden maken helder waarom welke resultaten nodig zijn, en medewerkers zijn aan zet om in te vullen hoe dat moet gebeuren. Volwassen verhoudingen tussen professionals. Zelfsturing werkt in de mist beter dan ‘command and control’. Het vraagt alertheid van beide kanten om afspraken te maken over begeleiding en coaching. En aandacht voor collega’s die meer structuur en sturing nodig hebben.
 

Op 15 oktober 1904 koos een Russische vloot het ruime sop vanuit een marinebasis aan de Oostzee. Het doel van de reis was om via de Atlantische Oceaan en Kaap de Goede Hoop te strijden tegen de Japanners. Op de avond van 21 oktober was het mistig en donker. Eén van de schepen zond signalen dat het aangevallen werd door de Japanners. Door angst en onzekerheid ontstond midden op de Noordzee een vuurgevecht tegen vermeende Japanse schepen. Het resultaat was dat enkele nietsvermoedende Engelse vissersschepen tot zinken werden gebracht. Tegen miscommunicatie helpt zelfs geen misthoorn.