(In)sensitiviteitstraining

Het was een pijnlijk inkijkje dat we de afgelopen dagen kregen in de gang van zaken op het ministerie van Infrastructuur & Milieu. Een belangrijk rapport over de werkwijze van ProRail is niet doorgestuurd naar de Tweede Kamer terwijl de minister die opdracht destijds wél zegt te hebben gegeven. Voor de nieuwe staatssecretaris - die daarna verantwoordelijk werd voor dit dossier – lijkt het rapport door de eigen ambtenaren te zijn achtergehouden.

Óf de bestuursvrouwen waren zelf nooit van plan om het rapport te versturen en willen nu hun hachje redden door hun medewerkers publiekelijk te slachtofferen. Óf die medewerkers zijn zo doorgeschoten in hun politieke betrokkenheid dat ze zijn losgeraakt van de bestuurlijke hiërarchie waarin zij werken. Het zou zelfs gaan om twee afdelingen die – vanwege hun onderlinge discussie – niet hebben gedaan wat er van ze werd gevraagd.

Fraai is het allemaal niet. En het zet je dan ook aan het denken over hoe het daar nu verder moet. Allereerst moet er korte metten worden gemaakt met die ontrouwe overheidsdienaren. De vraag is of je hen op staande voet kunt ontslaan vanwege plichtsverzuim. In een recente ontslagzaak waarin een buschauffeuse schade maakte omdat ze overduidelijk niet volgens de instructies handelde, was dat een helder verhaal. Zo ligt dat waarschijnlijk niet op het ministerie. Daar zijn al twee afdelingen betrokken bij een opdracht die tijden geleden is verstrekt en waarvoor blijkbaar geen rappelsysteem bestaat.

Is het dan disfunctioneren? Eigenlijk een grond waar de medewerker niet eens echt iets kwalijk genomen kan worden. Het heeft namelijk niets te maken met bewust verkeerd handelen; de medewerker is simpelweg niet geschikt voor zijn of haar functie. En dus eigenlijk verkeerd geselecteerd. Je zou wél kunnen zeggen dat deze ambtenaren de heetheid van de zaak niet goed hebben ingeschat en in die zin ongeschikt zijn voor hun functie. Maar een personeelsdossier met de nodige bewijzen om het disfunctioneren te onderbouwen zal er waarschijnlijk niet liggen.

Dan rest alleen nog ontslag op andere gronden; in dit geval een onoplosbaar conflict. Maar dat gaat wel geld kosten. Net als de verplichte politiek bestuurlijke sensitiviteitstraining voor diegenen die toch nog even mogen blijven. Ook dat lijkt best bizar. Een training is toch meestal een positieve incentive. Er verplicht naar toe moeten is dan weer minder gezellig. En waarschijnlijk best beledigend omdat de betrokken ambtenaren niet allemaal onderknuppels zullen zijn. Mijn beeld is eigenlijk dat deze ambtenaren juist té politiek bestuurlijk hebben gehandeld. Ze zijn simpelweg op de stoel van de bestuurder gaan zitten en zouden op dat punt moeten worden aangepakt.

Dan blijft er nog een vraag over voor de lange termijn. Hoe herwinnen de dames hun gezag en vermijden ze een angstcultuur? Externe adviseurs staan vast al met opgestroopte mouwen klaar om dit varkentje te komen wassen. Maar vreemde ogen dwingen niet altijd. Vooral wanneer de verandering van binnenuit moet komen en herstel van wederzijds vertrouwen de hoofdzaak is. Dan zullen de direct betrokkenen er zelf mee aan de slag moeten.
 

Als ik in de schoenen van Schultz en Mansveld zou staan zou ik mijn agenda maar vast leegmaken. Om deze vervolgens te vullen met veel ‘1 op 1’- en groepsgesprekken binnen het ministerie. Om de mensen daar écht te leren kennen, om ze te vertellen wat er van ze wordt verwacht en om met hun samen over de dilemma’s van het werk te praten. Eigenlijk gewoon zoals een betrokken baas dat zou doen; zelfs een politieke.