Vak A

"Had ik maar een vak geleerd", denk ik regelmatig als ik weer eens worstel met mijn werk. Ik heb natuurlijk wel een opleiding gedaan. Ik ben historicus. Dat is ook een vak. Ik koos er na mijn studie echter voor iets anders te gaan doen. Veel studiegenoten gingen voor de klas staan of de schrijverij in. Ik koos voor een stage om de eerste internetsite van Binnenlands Bestuur te maken.

Pionierswerk. Dat bleek mijn vak. Vooral op digitaal gebied. Ik heb er nooit een opleiding voor gevolgd, maar dat is wat ik de afgelopen jaren heb gedaan. Met Ambtenaar 2.0, het overheidsbrede ambtenarennetwerk. Met Pleio, de samenwerkingsomgeving voor de publieke zaak. Pionierswerk bij de overheid. Allemaal geleerd in de praktijk, zonder diploma’s of certificering.

Langzamerhand kwam ik er achter dat ik nog een ander vak had. Ook voor dat vak bleek ik niet opgeleid: het vak van ambtenaar. Ik kreeg een aanstelling, ik legde de eed af en ik was ambtenaar. Zo simpel was het. Om ambtenaar te worden heb je geen opleiding nodig. Je wordt gewoon aangesteld. Vervolgens ben je weliswaar ambtenaar, maar beheers je dan ook het vak van ambtenaar?

“Is ambtenaar zijn een vak dan?”, zo vraag je je misschien af. “Ik heb al een vak!” Je bent bijvoorbeeld jurist, waterbouwkundig ingenieur of boa. Er zijn binnen de overheid enorm veel verschillende functies en vakgebieden, maar we hebben wel degelijk iets gemeenschappelijks. Er is eenheid in al die verscheidenheid: we werken allemaal voor de publieke zaak. Dat is wat de ambtenaar onderscheidt van andere werknemers.

Zo heeft een jurist bij de overheid een andere verantwoordelijkheid dan een vakgenoot bij een advocatenkantoor. Je werkt immers voor het algemeen belang, je houdt de lange termijn in de gaten, je hebt oog voor de “politiek-bestuurlijke context” en je gebruikt bij dat alles publieke middelen. Dat geldt ook voor die ingenieur en die boa. En voor elke andere ambtenaar.

Er is nog een vak waar ambtenaren veel mee bezig zijn: vak K. Of de tafel van B&W als je bij een gemeente werkt. Of de gedeputeerden. Of de heemraden. Kortom, de bestuurders. Veel collega’s denken dat als het daar niet op de agenda staat, het onderwerp in het geheel niet bestaat. Het bedienen van democratisch gekozen bestuurders is inderdaad een belangrijk deel van ons vak, maar het is niet alles. We hebben ook onze eigen verantwoordelijkheid.

De eisen die we onszelf als ambtenaren stellen en de waarden waar we naar werken mogen wat mij betreft nog wel wat concreter. Daar moeten we het met elkaar over hebben en daar moeten we elkaar op aan kunnen spreken. Voer voor volgende columns dus. Eén ding is me echter duidelijk. Ambtenaar zijn is een vak apart. Behalve je inhoudelijke vakmanschap heb je ambtelijke vakmanschap. Wij zitten met z’n allen in vak A.