Alles prima, maar geen yoga

Hindoeïstisch ‘gedoe’ in gemeentehuis Reimerswaal taboe

Serie: ontstressen
Overheden investeren in ontspanning voor de ambtenaar, tijdens of na werktijd. Het houdt medewerkers energiek en reduceert gevoelens van stress. Een serie over het verschil in aanbod aan ontspanningsmogelijkheden. Aflevering 4: krachttraining in plaats van yoga.

‘Onbedacht enthousiasme’, zo typeert Jordan van Langevelde zijn voorstel voor lessen yoga en mindfulness bij de gemeente Reimerswaal. De coördinator sport en bewegen (34) zag het voor zijn drukbezette collega’s als een mooie manier om zich te kunnen ontspannen. Wie kan daar tegen zijn? Maar dat was buiten de kern van de christelijke delegatie in de gemeenteraad gerekend. De SGP – de grootste partij met zeven zetels – en de ChristenUnie (drie zetels) beschouwen yoga en mindfulness als een uiting van het hindoeisme. ‘Nodig dan naast de yogaleraar ook maar meteen een dominee, imam, rabbijn en pastoor uit’, zei SGP-raadslid Rien Bruinooge afgelopen november tegen de Provinciaal Zeeuwse Courant. ‘We vragen ook niet aan het college om een middagpauzedienst te organiseren, dus ik zou zeggen: dan ook geen yogalessen.’

Zijn CU-collega Huib Bouwman viel de SGP’er bij. Het organiseren van religieuze aangelegenheden is geen taak van de overheid, omdat die neutraal behoort te zijn, betogen de twee raadsleden. Yoga- en mindfulnesslessen op het gemeentehuis van Reimerswaal lijken inmiddels van de baan. ‘Ik had geen zin in ophef, er zijn zoveel andere manieren waarop mensen zich kunnen ontspannen’, zegt Van Langevelde nu. ‘Ik respecteer ieders standpunt’, vult gemeentesecretaris Frans Marquinie aan. ‘Yoga en mindfulness waren slechts een voorbeeld, maar nu is het een gesloten boek. Er vraagt ook niemand meer om.’ Bruinooge wil niet uitgebreid op de kwestie reageren. ‘Ontspanning op de werkvloer behoort tot goed werkgeverschap, en dat berust wat het gemeentepersoneel betreft bij het college van B en W. Uiteraard staat het eenieder vrij om over de invulling hiervan een mening te hebben en in Reimerswaal mag die dan ook vrijelijk geuit worden’, laat het SGP-raadslid per mail weten. Bouwman reageert wel uitgebreid.

Nadat hij de hindoeïstische oorsprong van yoga en mindfulness nog eens uitvoerig heeft beschreven, komt het CU-raadslid tot de volgende conclusie: ‘Vanuit een christelijk standpunt zou het wel heel vreemd zijn om voorstander te zijn van yoga of mindfulness op de werkvloer, omdat je dan – geestelijk – de deur openzet voor de invloed van andere religies op jouw ambtenaren. En lees de bijbel, Gods Woord, die duidelijk aangeeft dat het verboden is om je te openen voor of te vermengen met andere religies.’

Lager ziekteverzuim
Maar hoeveel mensen identificeren yoga en mindfulness anno 2019 nog met religie? Vermoedelijk zeer weinig, erkent ook Bouwman in een mondelinge toelichting. ‘Betekent dat dan dat wij maar moeten meegaan in de stroom van iedereen of is er ook nog ruimte voor een ander geluid?’ Hij wijst op het feit dat de christelijke partijen samen een stevige meerderheid hebben in de gemeenteraad van de Zuid-Bevelandse gemeente (een kleine 23.000 inwoners); inclusief het CDA twaalf van de negentien zetels. ‘Hier in de biblebelt worden op democratische gronden andere keuzes gemaakt dan in de meeste Nederlandse gemeenten, zie ook de kwestie rond de koopzondagen. Daar kan je op afgeven, maar je kan het ook verfrissend noemen.’

Yoga en mindfulness voor ambtenaren maakte deel uit van een groter plan, ‘Gezond Reimerswaal’. Dat heeft als doel om een ‘gezonde werkvloer’ te creëren, ‘zodat medewerkers beter in hun vel zitten en met meer energie naar hun werk gaan’. Op de lange termijn moet dat leiden tot een lager ziekteverzuim binnen de organisatie. Gemeenteambtenaren zitten gemiddeld vaker ziek thuis dan de rest van de beroepsbevolking (zie kader). In 2018 liep het ziekteverzuim bij de Zuid-Bevelandse gemeente op naar bijna 5,6 procent - net onder het landelijk gemiddelde (bij gemeenten).

Volgens gemeentesecretaris Marquinie drukt een aantal langdurig zieken een flinke stempel op het verzuimcijfer. In Reimerswaal zijn dat opmerkelijk genoeg vooral jongeren. Marquinie wijt dat voor een belangrijk deel aan de toegenomen ‘sociale druk’ onder twintigers en dertigers. ‘Alles moet tegenwoordig hè? Een mooie carrière, een gezin en een druk sociaal leven. Tegelijkertijd is de werkdruk bij ons de afgelopen jaren bepaald niet minder hoog geworden. De maatschappij wil steeds meer en sneller van de overheid en vanuit Den Haag zijn er ook een hoop nieuwe taken op ons afgekomen.’

Dat alles heeft volgens de gemeentesecretaris een flinke weerslag op de kleine organisatie (bijna 127 fte). ‘De rek is er wel een beetje uit.’ Onder meer met flexibele werktijden en ‘plaatsonafhankelijk werken’ probeert de gemeente mensen met jonge gezinnen te ontzien. ‘We hebben hier nog afdelingen en zijn hiërarchisch gezien van de oude stempel. Maar daarbinnen krijgen medewerkers wel steeds meer ruimte en eigen verantwoordelijkheid.’ Ook investeert het gemeentebestuur dus extra in een goede en gezonde werkomgeving. Marquinie: ‘Je grootste goed als gemeente zijn je mensen, dat is je kapitaal. Daar moet je goed mee omgaan.’

Krachttraining
Het plan ‘Gezond Reimerswaal’ fundeert op vier ‘pijlers’: gezonde voeding, meer beweging, een goede balans tussen werk en ontspanning en een gezonde fysieke werkplek. Er worden voor het personeel tal van sportieve activiteiten georganiseerd, zoals volleybaltoernooien, een krachttraining en wandelingen. In april deden medewerkers van de Zeeuwse gemeente mee aan het NK Veldloop voor ambtenaren. ‘Sporten is leuk en gezond, maar het is ook belangrijk om leuke dingen met je collega’s te doen. Je spreekt dan collega’s die je normaal nooit spreekt’, zegt Van Langevelde, de drijvende kracht achter ‘Reimerswaal Gezond’.

De animo voor de sportactiviteiten is wisselend, merkt hij. ‘Bij de nieuwjaarswandeling liepen veertig mensen mee, bij de krachttraining kwam vijf man opdagen.’ Dat is geen punt, vindt Van Langevelde, aangezien 2019 geldt als een ‘pilotjaar’. Alleen de dingen die aanslaan, zullen een vaste plek krijgen binnen de ambtelijke organisatie.

Actieve zitballen
Wel al staand beleid is dat gezonde producten in de kantine goedkoper zijn dan minder gezonde keuzes. Vier weken per jaar serveert het bedrijfsrestaurant zelfs ‘extra gezond’ voedsel. Van Langevelde: ‘Dan is er alleen maar huisgemaakte soep en maken huzarensalades – die heel veel mayonaise bevatten – plaats voor echt gezonde salades.’ Verder serveert de gemeente het hele jaar door gratis fruit voor de medewerkers. Ook zijn er zo nu en dan gezonde snacks, als toastjes met vis, ‘snackkomkommers’ en pure chocolade. Verder zijn er proeven met staand vergaderen en actieve ‘zitballen’, aangezien zitten als ‘het nieuwe roken’ wordt beschouwd.

‘Al deze kleine dingen maken de sfeer op de werkvloer echt beter, ik hoor althans alleen maar complimenten’, zegt de sportcoördinator. ‘Of het op de lange termijn tot een lager ziekteverzuim gaat leiden, durf ik niet te zeggen. Maar kwaad kan het zeker niet.’ Met de sfeer zit het overigens al behoorlijk goed bij de Zeeuwse gemeente. Uit het meest recente werktevredenheidsonderzoek uit 2016 (komend najaar volgen nieuwe resultaten) geven werknemers hun baan gemiddeld een 7,8. Ook op het gebied van ‘samenwerking’ en ‘bevlogenheid en loyaliteit’ scoort Reimerswaal goed. ‘Medewerkers voelen zich gewaardeerd door de organisatie en worden in hun kracht gezet. Zij zijn bevlogen, betrokken en klantgericht’, luidt dan ook de conclusie van het onderzoek. Minder tevreden zijn de Reimerswaalse ambtenaren over samenwerking met externe partijen en de ‘resultaatgerichtheid’ en ‘toekomstvisie’ van de gemeente.

‘Aan deze punten moeten we blijven werken’, zegt Marquinie. ‘We willen ons proactief opstellen naar burgers en bedrijven. Onze medewerkers werken daarbij vanuit verschillende rollen, zoals vergunningverlener, klankbord, organisator, regievoerder en handhaver. Sommige mensen hebben daar nog wat moeite mee. Wij proberen onze collega’s daar zoveel als mogelijk bij te ondersteunen en te faciliteren.’ De gemeentesecretaris vindt het belangrijk om dingen die niet goed gaan bespreekbaar te maken. ‘We willen graag een open sfeer creëren. Mensen moeten niet het idee krijgen dat ze meteen op een zwarte lijst komen als ze aan de bel trekken. Aan de cultuur binnen je organisatie moet je blijven werken, daar zijn wij ons als organisatie heel erg bewust van.’

Gemeenteambtenaar zit vaker thuis dan gemiddeld
Gemeenteambtenaren zitten gemiddeld vaker thuis dan de rest van de beroepsbevolking, zo blijkt jaarlijks uit de Personeelsmonitor Gemeenten van A&O fonds Gemeenten. Het ziekteverzuim bij gemeenten is volgens de meest recente monitor (2018) met 0,4 procentpunt gestegen naar 5,8 procent, tegen gemiddeld 4,3 procent in heel Nederland (vierde kwartaal 2018). In gemeenten met 50.000 tot 100.000 inwoners nam het ziekteverzuim het sterkst toe. Het ziekteverzuim in gemeenten met 20.000 tot 50.000 inwoners, de categorie waar Reimerswaal onder valt, bedraagt 5,6 procent. Vooral het ‘lange verzuim’ in de sector is in 2018 is toegenomen, met 0,4 procentpunt naar 3,2 procent. De oorzaak van het stijgende lange verzuim ligt volgens A&O fonds Gemeenten mogelijk in de ouder wordende bezetting.

‘Gemiddeld genomen melden oudere werknemers zich minder vaak ziek, maar als ze zich ziek melden dan is het vaak voor een langere tijd. Het stijgende aantal medewerkers ouder dan 60 jaar in de gemeentelijke bezetting betekent dat gemeenten relatief gezien vaker te maken hebben met langdurig zieken en dat maakt het lastiger om het ziekteverzuimpercentage te verlagen.’ Het is ‘goed nieuws dat veel gemeenten aandacht besteden aan de vitaliteit van medewerkers’, vindt het fonds. ‘Bijna driekwart van de gemeenten besteedt hier aandacht aan en nog eens 20 procent van de gemeenten is van plan dit te gaan doen. Vitaliteits- en gezondheidsprogramma’s zijn het meest populair. Daarnaast wordt aandacht besteed aan gezonde voeding op het werk, coaching en workshops.’