Pavlov en hufterigheid

Bijna twintig jaar geleden is het landelijke programma Veilige Publieke Taak gelanceerd. Torenhoge onderzoeken en studies over agressie en geweld in de publieke ruimte hebben intussen het licht gezien. Veel maatregelen kunnen naar het rijk der fabelen. Agressie tegen publieke werkers neemt al decennialang toe en daders komen er mee weg.

Vandaag heeft een op de acht medewerkers die een of andere publieke taak uitvoert maandelijks te maken met agressie. Een op de drie ambtenaren wordt bedreigd. Zij zijn in gezelschap van alle dienstverleners waar geen directe hulp voor handen is. Daardoor zijn net zo goed bestuurders, politici, artsen, buschauffeurs, treinconducteurs, leraren, journalisten, advocaten, ambulancepersoneel, boa’s, parkeerbeheerders of verkeersregelaars de klos. De impact van agressie op hun leven is immens. 

Of het nou eigen wensen afdwingen, frustratie, kort lontje, drank en drugs, psychische stoornis of simpelweg meelopen is, elke vorm van agressie is geen normaal gedrag en dat mag het ook niet worden. Daders worden gestuurd door het idee dat ze in hun vrijheden worden aangetast, zich onterecht of onrechtmatig bejegend voelen of machteloos zijn. Hun uitingen leiden tot niet te onderschatten intimidatie om hun zin door te drijven. Door een wethouder, raadslid of ambtenaar te dwingen tot het nemen van een besluit wordt direct de democratie ondermijnd en corruptie in de hand gewerkt.

Individualisering heeft assertiviteit meegebracht, wat kan doorslaan in het doordrammen van eigen wensen. De voor hun gevoel beter geschoolden willen nogal eens betweterig met akoestisch venijn hooghartig hun eisen afdwingen. Is het niet alleen met de dokter praten in plaats van met de assistente, dan wel verhaal halen als de CITO-toets kindliefs gymnasium uitsluit. De voor hun idee minder geschoolden blijken meestal bij de dokter of leraar wat minder op hun strepen te staan. Daar staat tegenover dat zij dan weer als ego opgepompte voetbalhooligans, boze fakkelboeren, twitterende complotdenkers, of scheldend en spugend, publieke dienstverleners bedreigen.

Iedereen kent de Pavlovreactie waarbij een baby bij elke oprisping beloond wordt met de borst of de fles om zo de weg in te slaan tot toekomstige obesitaspatiënt. De politie deelt ook beloningen uit. Een agent is geleerd te argumenteren of de dader toe te spreken, waarna deze na een simpel excuus vrijuit gaat. Een naïef romantische methode. Als er gehandeld moet worden, heb je niks aan een goed gesprek. Probeer het maar eens met een Franse agent. Hij ziet je aankomen. 

Gezag houdt in: naar je toetrekken van de verantwoordelijkheid en daarna recht voor zijn raap het probleem aanpakken. De ja-nee van de flitspaalaanpak is een duidelijk voorbeeld van een passend protocol zonder democratische uitwegen. Op deze manier kan een agent razendsnel een inschatting maken waar het over gaat en vanuit deze diagnose de zaak naar zijn hand zetten. Zo’n protocol stelt een grens aan de inzet van het geweldsmonopolie en voorkomt dat een agent, die van angst op een recht op hem af denderende trekker schiet, ervoor opdraait.

Ook politici en ambtenaren hebben hulpmiddelen nodig. Uiteraard geen wapens maar wel een constant filmende camera die registreert hoe gesprekken eraan toegaan en waarbij desgewenst direct kan worden ingegrepen. Nog belangrijker is dit bij dienstverleners op straat waar identiteitscontroles worden uitgevoerd, processenverbaal worden uitgeschreven en indien nodig aanhoudingen worden verricht. Uiteraard in alle gevallen gesteund door zero-tolerance protocollen, direct gekoppeld aan een supersnelle IT-ondersteunde aangiftemethode met bestraffing binnen 24 uur. Als daders direct ervaren dat hufterigheid nooit loont scheelt dit een hoop nodeloos lijden.