‘Scherp procedure (her)benoeming burgemeesters aan’

Het kabinet moet afspraken rondom (her)benoemingsprocedures van burgemeesters aanscherpen. Dat wil de Gelderse commissaris van de koning, John Berends, en hij heeft deze boodschap ook aan minister Bruins Slot overgebracht. Volgens Berends moet duidelijker worden wat gemeenteraad en burgemeester van elkaar kunnen verwachten.

Geen open dialoog

Berends sprak zijn wens vorige week uit (vanaf 2:13:00, WB) bij het afscheid van burgemeester Annemieke Vermeulen van Zutphen. Die had zich weliswaar beschikbaar gesteld voor een tweede termijn, maar zag daar vanaf toen bleek dat de gemeenteraad vond dat ze niet meer paste in het profiel van de raad. Dat gebeurde ‘na een interne heroverweging’, aldus het D66-raadslid Yvonne ten Holder. Vermeulen voelde zich door deze koerswijziging ‘overvallen’, omdat hierover volgens haar ‘geen open dialoog’ met de gemeenteraad is geweest, zei ze bij haar vertrek.

Eigen dynamiek

De Gelderse cdk wees erop dat de Zutphense raad geen regels heeft gebroken, maar dat het proces ook niet is gelopen zoals is bedoeld. ‘Het proces in Zutphen heeft een eigen dynamiek laten zien.’ De gewenste aanscherping moet leiden tot meer duidelijkheid over wie welke rol vervult in het traject en dat bij tussentijdse klankbord- of ‘functioneringsgesprekken’ helder is of de burgemeester aan de verwachtingen van de raad voldoet. ‘Zoals verplicht stellen van conclusies in dat klankbordgesprek, met een terugblik op de afgelopen termijn. En gemaakte afspraken voor de komende periode.’ Het gaat om helderheid en scherpte over wederzijdse verwachtingen die je met elkaar hebt. ‘Dat geldt niet alleen voor Zutphen, maar voor alle gemeenten.’

Geruchten

De gemeenteraad van Zutphen gaat nog wel in gesprek met Berends over de gang van zaken, zei hij. Daarbij noemde Berends de noodzaak van vertrouwelijkheid in aanstellingen van burgemeesters. ‘Omdat het om herkenbare personen gaat, die in een kwetsbare positie zitten.’ Door mensen die hij heeft gesproken is de afgelopen maanden ‘niets ontoelaatbaars gebeurd’, benadrukte hij. Wel vroeg hij ‘oprecht aan anderen die ik niet heb kunnen spreken te stoppen met het verspreiden van geruchten binnen uw gemeente’. ‘U schaadt daarmee het aanzien van die prachtige gemeente Zutphen en in bredere zin ook van het openbaar bestuur.’

Hard en onvoorspelbaar

Het burgemeesterschap is een hard en onvoorspelbaar ambt en soms ook ondoorgrondelijk, sprak Berends richting Vermeulen. Die had op haar beurt niet ‘om deze reden’ achter het spreekgestoelte gestaan. ‘Dit is de speech die ik nooit heb willen houden.’ Raadsleden hebben zich beroepen op hun geheimhouding over de reden waarom Vermeulen niet meer aan het profiel voldeed. Wel liet de voorzitter van de vertrouwenscommissie, Yvonne ten Holder, eerder in een interview in De Stentor weten dat Zutphen in deze tijden een burgemeester nodig heeft die alle burgers kan binden en vertegenwoordigen, ‘ook binnen het stadhuis, gezien de bestuurlijke en organisatorische vernieuwing die eraan komt’. ‘Die verbindende rol past haar minder.’

Beperkte mogelijkheden

‘De suggestie van de commissaris om de regels aan te scherpen is te begrijpen en toont tegelijkertijd ook de beperkte mogelijkheden die een commissaris heeft bij herbenoemingen als de raad en de burgemeester tegenover elkaar komen te staan’, stelt Hilde Westera, directeur van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters in een opiniestuk voor Binnenlands Bestuur. ‘Het is dan ook de vraag of we er met een aanscherping van de procedureregels rond de herbenoeming zijn.’

Training

Een ‘niet-herbenoeming’ mag nooit onverwacht zijn voor een burgemeester en deze moet bij specifieke verbeterpunten de tijd en gelegenheid krijgen om zijn of haar functioneren aan te passen, staat in de zeer uitvoerige handreiking ‘benoeming, herbenoeming, klankbordgesprekken en afscheid’. ‘Een gemeenteraad kan een burgemeester niet zomaar “inruilen” voor een andere’, stelt Westera. Dat is volgens haar niet alleen procedureel onjuist, maar ‘zo gaan we ook bestuurlijk en menselijk gezien niet met elkaar om in dit land’. In een politiek-bestuurlijke setting is het niet gemakkelijk om een klankbordgesprek te houden. De gemeenteraad moet zich volgens haar ‘in haar werkgeversrol’ professioneel laten trainen en begeleiden in het voeren van klankbordgesprekken.