Vrouwenkwestie-SGP hoofdpijndossier BZK

Na de Hoge Raad heeft nu ook het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg geoordeeld in de vrouwenkwestie-SGP. De Hoge Raad roept de Nederlandse staat op maatregelen te treffen jegens de SGP.

Deze partij probeerde deze maatregelen te vermijden door een beroep op het genoemde Hof. Dat is niet gelukt en nu ligt de kwestie opnieuw ter beoordeling bij vooral het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK).

Moeten de subsidies aan de SGP worden ingetrokken? Heeft de uitspraak van de Hoge Raad ook gevolgen voor andere partijen – bijvoorbeeld lokale –  die alleen maar mannen op hun lijst zetten? Moet er via de Kieswet worden gequoteerd, in die zin dat iedere lijst een bepaald percentage vrouwen moet hebben? Moet de SGP worden verboden en/of worden ontbonden indien de partij blijft weigeren?

Het antwoord op die vragen is buitengewoon complex en de kans dat er een spervuur van maatregelen jegens de SGP loskomt, is buitengewoon gering. De belangrijkste oorzaak daarvan is dat de uitspraak van de Hoge Raad in de SGP-kwestie nogal wankel is. Een eerdere uitspraak van de Raad van State over eventuele subsidie-onthouding kende aanzienlijk meer consistentie en overtuigingskracht.

Kern van het probleem is de vraag of vrouwen binnen de SGP nu ook echt worden gediscrimineerd. Daarvan zou in ieder geval wel sprake zijn indien SGP-vrouwen kenbaar hadden gemaakt zich te willen kandideren, maar daarin zouden zijn gestuit door een afwijzing van de partijorganisatie. Een dergelijke constellatie heeft zich binnen de SGP nooit voorgedaan. Vrouwen binnen de SGP tonen geen enkele animo om zich kandidaat te stellen en wel omdat ze zich voegen naar het standpunt van de partij op dit punt.

Vrouwen met andere opvattingen zullen zich dan ook nooit bij de SGP aanmelden. Het gaat dan ook niet om daadwerkelijke sekse-discriminatie, maar om de theoretische mogelijkheid daarvan in het beginselprogramma van de SGP. In die beginselen wordt uitgesloten dat vrouwen via de SGP-lijn het passieve kiesrecht kunnen uitoefenen. Er is dus een weliswaar zeer principiële, maar vooral ook theoretische kwestie in het geding.

Wat nu te doen? Subsidieonthouding is vooralsnog geen mogelijkheid, omdat de Hoge Raad zich heeft gevoegd naar het oordeel van de Raad van State. Dat betekent dat interventies zich moeten bewegen in de sfeer van de Kieswet. Nederland kent – in afwijking van andere landen – een geheel open stelsel van kandidering. Politieke partijen, maar ook andere groepen van burgers, kunnen kandidaten stellen. Ook om die reden hebben kiezers en burgers de meest ruime mogelijkheid om van het passieve kiesrecht gebruik te maken en kan in de praktijk niet snel van discriminatie worden gesproken, want er zijn immers legio uitwijkmogelijkheden. Wordt nu bijvoorbeeld geëist dat bij alle kandidaatstellingen, zowel op decentraal als nationaal niveau, vrouwen vertegenwoordigd moeten zijn, dan lijkt het vrijwel onafwendbaar dat het open stelsel van kandidaatstelling moet verdwijnen. Dat voert tot een ingrijpende herziening van de Kieswet.

Een volgende vraag is hoe die vrouwenvertegenwoordiging er dan precies uit moet zien. Moeten vrouwen per se op verkiesbare plaatsen worden gezet of komt men ook weg met een dame op de allerlaatste onverkiesbare plaats? Wie enige kennis heeft van buitenlandse stelsels weet dat dit type quoteringsregelingen leidt tot allerlei annexe en beperkende regels, waarbij zowel het kind als het badwater worden weggegooid. Omwille van een theoretisch beginselpunt van de SGP zou het gehele kandideringsstelsel moeten worden aangepast, waarbij de SGP moet worden bewogen om in enigerlei vorm vrouwen op de lijst te plaatsen, zowel nationaal als decentraal. Maar als zich geen vrouwen melden, kan ook de SGP niet worden gedwongen om die op te nemen en is de hele operatie voor niets geweest. Daarom is het ook voor de SGP – die hecht aan ordelijke systemen –nu zaak om te gaan bewegen en wel om dit onverkwikkelijke en langslepende vraagstuk uit de wereld te helpen. Indien de SGP het beginselpunt schrapt en zich overigens op dit punt een tijd muisstil houdt, is de kwestie opgelost. Vrouwen zullen zich niet aanmelden voor de SGP-lijsten, maar dat is dan een praktisch en overkomelijk probleem geworden dat niet tot onrechtmatigheden kan leiden.