Positieve bestuurskunde als wetenschappelijk tegengif

Het belichten van succes kan ook een inspirerende manier van leren zijn. Dit idee was de aanleiding voor een onderzoeksprogramma naar overheidssuccessen op vijf continenten, wat leidde tot een boek over overheidssuccessen in ons land door hoogleraar Paul ’t Hart en een onderzoekersteam.

Managementgoeroes

Het nieuwe boek, Zo Kan Het Ook, is bedoeld als een vorm van wetenschappelijk tegengif. Anders dan de laatste jaren al zo uitvoerig gebeurt in media, politiek en wetenschap, kijkt het niet naar fouten en falen van overheden, maar naar wat overheden ‘gewoon’ goed doen. 

De Utrechtse bestuurskundige viel het op dat er eigenlijk heel weinig onderzoek wordt gedaan naar successen in de publieke sector. ‘Als je rondkijkt in een boekhandel op het vliegveld, liggen daar allerlei boeken met succesverhalen over ondernemingen en bekende CEO’s. Ook vind je stapels geschriften van managementgoeroes die paden naar bedrijfssucces schetsen. In de publieke sector lijkt het echter aan taal en inzichten over successen te ontbreken. Toch zijn die er volop’, zegt hij. 

Publiek geld

‘Als we genieten van ons lidmaatschap van een lokale sportclub, mag je je wel eens bedenken dat de sportvelden doorgaans door de overheid zijn gerealiseerd. Dat de hoogwaardige gezondheidszorg die wij krijgen, grotendeels met publiek geld wordt gefinancierd. Dat je in Nederlandse steden en dorpen over het algemeen volkomen veilig over straat kan gaan, is geen natuurverschijnsel maar een succes van een rechtsstaat’, aldus ’t Hart.

Blame game

Ook veel politicologen en bestuurskundigen zijn volgens hem eerder probleem-georiënteerd, en rekenen het tot hun taak om de staat de maat te nemen. Het is in zijn ogen ‘juist nu tijd om een tegengeluid te laten horen tegen het diep ingesleten idee dat zowel bij links als bij rechts leeft dat, in de woorden van Ronald Reagan, ‘government is not the solution to our problems; government is the problem’. In Amerika zien we wat er kan gebeuren als de mensen die dat tot dogma hebben verheven de macht in handen krijgen.’

Met ‘positieve bestuurskunde’ wil hij niet meedoen aan die blame game, maar juist inspiratie bieden aan beleidsmakers, zodat ze geloof in eigen kunnen koesteren en risico’s durven nemen. 

Grijstinten

‘Het idee om de overheid meer tegemoet te treden met wat in het vak ‘waarderend onderzoek’ heet, ontdekten we nu zo’n tien jaar tijdens een evaluatieopdracht. We merkten dat bestuurders veel opener spraken over hun uitdagingen en  realiteiten  door hen eerst open en belangstellend te vragen waar ze trots op waren. Dit gaf een rijkere en meer gebalanceerde kijk op hun aanpak. Natuurlijk blijft het van essentieel belang de overheid en alle vormen van machtsconcentratie kritisch te blijven volgen. Positieve bestuurskunde mag niet wegmoffelen wat er mis is. Tegelijkertijd zouden rekenkamers, inspecties en ombudsmannen wel eens wat meer vanuit een waarderende benadering hun onderzoeken mogen insteken. Het zoveelste dikke rapport over wat er misging tijdens de coronapandemie biedt niet veel handvatten voor de mensen die nu bezig zijn met preventiebeleid. Ons boek toont ook de grijstinten; niet alles is volledig goed of fout. Met de principes die wij hebben benoemd, willen we vooral ambtenaren en politici inspiratie en denkruimte bieden, geen platte ‘how to do it’ tips. Leren door inspiratie en imitatie in plaats van leren fouten te voorkomen en risico’s dicht te regelen.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week. (inlog)