Maatregelen tegen fraude met valse paspoorten

Toen in de zomer van 2022 bleek dat corrupte ambtenaren betaald kregen door criminelen om valse identiteitsbewijzen uit te geven, kondigde (inmiddels demissionair) staatssecretaris digitalisering Alexandra van Huffelen een uitgebreid pakket aan maatregelen tegen deze vorm van identiteitsfraude aan. Hoe staat het daar nu mee?

Valse identiteitsbewijzen

Het was groot nieuws in de zomer van 2022: een aantal ambtenaren bleek erin geslaagd om valse identiteitsbewijzen voor criminelen te maken in ruil voor geld. Daarmee konden de criminelen onopgemerkt reizen en criminele activiteiten ontplooien in het buitenland. Het ging om een beperkt aantal ambtenaren, het vond plaats in meerdere gemeenten en Van Huffelen liet het er niet bij zitten.

Verouderde ict-architectuur 

In een voortgangsbrief laat ze weten hoe het gaat met het pakket maatregelen dat indertijd werd aangekondigd om deze vorm van identiteitsfraude tegen te gaan. In samenwerking met gemeenten werkt Van Huffelen aan ‘een strategische meerjarenvisie op het reisdocumentenstelsel’. Dat stelsel is voor flinke verbetering vatbaar: de ict-architectuur voor het reisdocumentenstelsel is verouderd en tussen de instanties die zich met identiteitsbewijzen bezighouden, bestaan verschillen in regelgeving, eisen aan personeel en inrichting van procedures. 

Maatregelen

De maatregelen richten zich op:

1. verbetering van de onderliggende technologie
2. standaardisering van processen en procedures
3. gecontroleerde gegevens
4. betrouwbaar personeel
5. versterking van het toezicht

Betere bescherming tegen fraude

Voor de aanvraag en uitgifte van paspoorten en identiteitskaarten wordt informatie opgehaald uit verschillende centrale en decentrale systemen, die niet altijd bijgewerkt zijn, schrijft Van Huffelen. Dat kost tijd en is fout- en fraudegevoelig. Digitalisering, centralisering en standaardisering van alle processen, procedures en systemen moet stapsgewijs gaan zorgen voor een sneller proces achter de balie, met minder ruimte voor fouten en betere bescherming tegen fraude. Maar door een gebrek aan capaciteit bij de ict-leverancier komt het traject niet snel genoeg van de grond. Daarom wil de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) minder afhankelijk zijn van deze leverancier. Als het in juli lukt om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen, zal er een transitieproject worden opgestart.

StopID

Met StopID gaat het volgens de demissionair staatssecretaris goed. Dit is een online service om zelf de geldigheid van een paspoort of identiteitskaart te stoppen op het moment dat deze gestolen of kwijt is. Daarvoor is inloggen met DigiD vereist. De eerste pilots met StopID dateren uit 2016. De ontwikkeling ervan is inmiddels ‘vergevorderd’, schrijft Van Huffelen. Echter, ‘het starten van een proef is afhankelijk van de capaciteit bij de ict-leverancier.’

Digitale gezichtsopname

Topprioriteit heeft de invoering van live enrolment; het vervangen van de papieren pasfoto door een digitale gezichtsopname. Gemeenten maken daarbij zelf de digitale pasfoto's. Er is onderzoek gedaan bij verschillende gemeenten naar de inrichting van een opstelling voor de opname. Deze zomer worden er knopen doorgehakt over techniek, inkoop, financiering, beheer en implementatie. Er wordt een businesscase uitgewerkt om over deze vraagstukken te kunnen beslissen, schrijft Van Huffelen.

In België vindt live enrolment in gemeenten al plaats, tot chagrijn van beroepsfotografen, weet Security.nl. Volgens de Europese regels moet het ministerie van Buitenlandse Zaken in 2026 live enrolment binnen het visumproces hebben gerealiseerd. Eerst moeten de Paspoortwet en de Wegenverkeerswet 1994 voor rijbewijzen worden aangepast.

Functiescheiding

Om te zorgen dat het personeel betrouwbaar en weerbaar is, wordt een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor ambtenaren in het aanvraag- en uitgifteproces verplicht, met een tweejaarlijkse herhaling. Ook moet het proces door minimaal drie ambtenaren worden uitgevoerd, die allemaal hun eigen eenduidige taken hebben. Die functiescheiding biedt bescherming tegen invloeden van buitenaf. De VNG onderzoekt wat dat in de praktijk betekent voor gemeenten. Zolang de Paspoortwet nog niet is aangepast, wil Van Huffelen dat gemeenten wel al naar deze voornemens handelen.

Toezicht

Tot slot de maatregelen om het toezicht op het hele proces te verbeteren. Op korte termijn moeten zelfevaluaties en beveiligingsfunctionarissen daarvoor zorgen. ‘Voor de lange termijn onderzoeken wij hoe toezicht passend bij de verantwoordelijkheid vorm gegeven zou moeten worden,’ aldus Van Huffelen. Ze realiseert zich dat er in de toekomst extra geld nodig is om mensen aan te nemen en ondersteunende middelen te gebruiken. Daar komt ze in de volgende brief op terug.