VNG verwacht personeelsproblemen door controle op schijnzelfstandigheid

Gemeenten zullen bij het aantrekken en behouden van personeel in lastige situaties terechtkomen door de Wet Deregulering Arbeidsrelaties (Wet DBA). Dat verwacht de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Met deze wet, die sinds dit jaar strenger wordt gehandhaafd, wordt schijnzelfstandigheid onder werknemers nauwlettender gecontroleerd.

Gemeenten hebben vaak onvoldoende zicht op hoeveel werknemers als zzp’er voor hen werken en of het verplicht is deze zelfstandigen een contract aan te bieden.

Een voorbeeld van schijnzelfstandigheid is als volgt: een HR-medewerker van een gemeente werkt 20 uur per week, maar wordt langdurig ziek. De gemeente huurt vervolgens een freelance HR-specialist in om het werk een jaar lang over te nemen, onder dezelfde voorwaarden en binnen hetzelfde team als de zieke medewerker. Volgens de Belastingdienst, die sinds 1 januari volledig handhaaft op de wet, moet in zo’n geval een arbeidsovereenkomst worden aangeboden.

De exacte impact van de wet op het personeelsbestand van gemeenten is nog onduidelijk. De VNG heeft geen volledig zicht op hoe goed gemeenten de Wet DBA naleven, maar het is duidelijk dat de nieuwe regels vervelende gevolgen hebben voor het aantrekken en behouden van personeel. "Dat er gemeenten in lastige situaties komen omdat bepaald personeel moeilijk aan te trekken is, staat volgens ons vast," aldus een woordvoerder van de VNG.

Contracten controleren

De zorgen over de wet zijn al langer aanwezig bij gemeenten. Daarom organiseerde de VNG samen met de Belastingdienst een webinar waarin de regelgeving werd toegelicht. Dit webinar trok veel belangstelling. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) erkent dat veel organisaties weinig inzicht hebben in wie er als zelfstandige werkt. Het advies aan gemeenten is om te inventariseren wie als zelfstandige actief is, lopende contracten te controleren en te beoordelen hoe er in de praktijk wordt gewerkt. Bij langdurige opdrachten kunnen de gewerkte uren namelijk afwijken van wat er in de arbeidsovereenkomst is vastgelegd.

Hoewel de Belastingdienst boetes kan opleggen, worden deze niet uitgedeeld aan organisaties die aantoonbaar bezig zijn met het verminderen van schijnzelfstandigheid. Dit werd bevestigd tijdens het VNG-webinar.

Rijksoverheid heeft geen overzicht

Niet alleen gemeenten maken zich zorgen over dit onderwerp; ook binnen de Rijksoverheid speelt het probleem. De VVD heeft staatssecretaris Sandra Palmen (Financiën) gevraagd om een overzicht van het aantal zelfstandigen binnen de Rijksoverheid. Hier is echter geen centraal overzicht van beschikbaar, waardoor ook onduidelijk blijft hoeveel van deze zelfstandigen als schijnzelfstandige kunnen worden aangemerkt. 'Departementen zijn hier in principe zelf verantwoordelijk voor. De uitdaging ligt vooral in het beoordelen van de arbeidsrelatie van ingehuurde medewerkers, zeker als deze via een tussenpartij worden ingehuurd', aldus Palmen.

Gemeenten zullen daarnaast te maken krijgen met een toename van zelfstandigen die na 1 januari aankloppen bij de helpdesk. Dat meldde het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK). Door strengere controles op schijnzelfstandigheid zullen sommige zzp’ers moeite hebben om financieel rond te komen. Gemeenten verwachten daardoor een stijgende vraag naar ondersteuning, zoals via de Bijstand voor zelfstandigen. Het IMK waarschuwt daarbij voor een verwarrende situatie, waarin verschillende overheden tegenstrijdige definities van ondernemerschap hanteren.