Meerdaags stemmen overbodig? ‘Integendeel’

Is het vervroegd stemmen eigenlijk nog wel zinvol, nu we in een heel andere fase van de pandemie zitten dan een jaar geleden? Burgemeester Pieter Verhoeve van Gouda vindt van wel.

Rustig

Hoewel woensdag de officiële verkiezingsdag is, kunnen kiezers ook op maandag en dinsdag al hun stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2022. Het stemmen ging er op de eerste stemdag ‘rustig en overzichtelijk’ aan toe, is de eerste indruk van Pieter Verhoeve, die naast burgemeester van Gouda ook portefeuillehouder is op het thema verkiezingen bij de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten). ‘Je ziet dat burgers gebruik maken van hun stemrecht, zonder dat ze daarvoor in de rij hoeven te staan. Dat is wat je wil.’

Zonde

Op sommige plekken was het echter wel erg rustig. In het dorp Haulerwijk, in de Friese gemeente Ooststellingwerf, waren zo’n drie uur na de opening welgeteld 18 stemmen uitgebracht, meldde het Dagblad van het Noorden. Zonde van de inzet van de vier stembureauleden, vindt de voorzitter van het stembureau. ‘Eén dag is echt genoeg voor ons dorp’, concludeert hij.

Niet denderend

Ook in de Randstad was de belangstelling voor het vervroegd stemmen nog niet denderend. Maandag om 18:00 uur was tussen de 1,5 en 3 procent van de kiezers in de vier grote steden naar de stembus geweest. In Gouda lag het percentage rond 17:00 uur ook op zo’n 3 procent, meldt burgemeester Verhoeve. Ter vergelijking: bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar ging 5 tot 8 procent stemmen op dag één.

Pandemie

Het roept de vraag op hoe zinvol het vervroegd stemmen eigenlijk is. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van een jaar geleden werd er voor het eerst gewerkt met meerdere stemdagen. De reden daarvoor was de coronapandemie: door het stemmen te spreiden, konden mensen rustig en veilig stemmen, was de gedachte. Die noodzaak lijkt dit jaar minder groot. Bijna alle coronamaatregelen zijn afgeschaft: anderhalve meter afstand houden hoeft niet meer, er zijn geen beperkingen voor het aantal mensen in binnenruimtes, en zelfs het mondkapje mag bijna overal af. Bovendien zijn veel meer mensen door besmetting of vaccinatie beschermd tegen het virus.

Coronaverkiezingen

Toch vindt burgemeester Pieter Verhoeve het gespreid stemmen geen overbodige luxe. ‘Integendeel. Dit zijn de facto nog steeds coronaverkiezingen. Corona is niet weg. Er zijn nog steeds vele besmettingen per dag. Dus er zijn nog steeds spatschermen en er wordt nog steeds anderhalve meter afstand gehouden voor degenen die dat willen. Er wordt dus nog steeds rekening gehouden met coronamaatregelen, maar ze hebben geen dwingend karakter meer.’

Opkomst

Bovendien is corona niet het enige argument voor het meerdaags stemmen. Het maakt het stemmen immers makkelijker en toegankelijker. Voor mensen die op woensdag zijn verhinderd om te stemmen vanwege werk of zorgtaken bijvoorbeeld, kan het uitkomst bieden. ‘Iedere maatregel die opkomstbevorderend kan werken, moeten we nemen’, vindt Verhoeve.

Kernproces

Aan de andere kant kost het meerdaags stemmen wel een grote inspanning van gemeenten en van de vrijwilligers die de stembureaus bemensen en de stembiljetten tellen. Vorige week waren nog zeker twintig gemeenten op zoek naar extra vrijwilligers. ‘Dat is ook zo’, reageert Verhoeve. ‘Maar ik blijf zeggen: de verkiezingen zijn het kernproces van de rechtstaat. Dan lijkt het me vanzelfsprekend dat je investeert in middelen en mensen om dat mogelijk te maken. Principes kosten geld.’

Erin houden

‘Dus misschien moeten we het vervroegd stemmen erin houden, ook als het coronatechnisch niet nodig is’, concludeert Verhoeve. Maar dat zal afhangen van de uiteindelijke opkomstcijfers, die moeten uitwijzen of het meerdaags stemmen de verkiezingen inderdaad toegankelijker heeft gemaakt.