Zwembadongeluk blijft pijnlijk dossier in Tilburg

Nu justitie heeft besloten twee ambtenaren en de gemeente Tilburg te vervolgen voor dood voor schuld voor het zwembadongeluk in 2011 waarbij een baby omkwam, komt de vraag weer op of politieke verantwoordelijkheid moet worden genomen.

Verstandige en logische beslissing
Burgemeester Noordanus van Tilburg noemt het besluit van justitie om de ambtenaren te vervolgen een “verstandige en logische beslissing” en wijst erop dat de gemeente al eerder de schuld voor het zwembadongeluk op zich nam. Ook is de gemeente bereid een schadevergoeding en proceskosten te betalen. De twee ambtenaren kunnen ook rekenen op juridische bijstand vanuit de gemeente, zei Noordanus tegen Omroep Brabant . 'Het is vervelend voor de ambtenaren, maar ze moeten zich verantwoorden voor hun eigen handelen. Voor dood door schuld moet je je in persona verantwoorden.’

Zwembadongeluk was voor college geen reden op te stappen
Omdat de gemeente ook wordt vervolgd, zal Noordanus in de rechtszaal vertellen wat de gemeente niet goed heeft gedaan. In 2012 zag het college geen reden om op te stappen. Een motie van wantrouwen van de oppositie tegen een van de wethouders werd verworpen net als een voorstel voor een raadsonderzoek. Noordanus zei destijds dat bestuurlijke verantwoordelijkheid wat anders is dan verantwoordelijkheid nemen voor het ongeluk. ‘Konden we ons er maar vanaf maken door zondebokken aan te wijzen.’ De drie betrokken wethouders voelden zich moreel verantwoordelijk, maar zagen geen reden hun portefeuille neer te leggen. Wethouder Joost Möller zei dat hij het niet had kunnen en niet had moeten weten.

Gemeenteraad kan politieke verantwoordelijkheid activeren
Maar stel de ambtenaren en de gemeente worden veroordeeld, komt dan ook de vraag over de politieke verantwoordelijkheid weer om de hoek kijken? Volgens bijzonder hoogleraar gemeenterecht/gemeentekunde aan de Universiteit Leiden, universitair hoofddocent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen en senator Hans Engels (D66) is het geen automatisme om politieke verantwoordelijkheid te activeren, maar ligt het subjectieve oordeel hierover bij de gemeenteraad. ‘De gemeenteraad kan de politieke verantwoordelijkheid wel activeren.’

Schuld en politieke verantwoordelijkheid gescheiden circuits
Als gemeente kun je schuld op je nemen en daar toch geen politieke consequenties uit trekken, stelt Engels. ‘Het zijn twee totaal gescheiden circuits. Voor veel mensen voelt het misschien anders, maar zo is het wel geregeld. Je kunt je wel moreel verantwoordelijk voelen, zoals Kok destijds het kabinet liet vallen na het Srebrenica-rapport. Maar als de ambtenaren schuldig blijken te zijn, dan is de wethouder daar wel politiek voor verantwoordelijk. Het college kan dan zelf opnieuw een afweging maken en de raad ook.’

Keuze coalitiebelang heeft soms treurige gevolgen
Het kan straks dus zo zijn dat de ambtenaren worden veroordeeld en verantwoordelijk wethouders blijven zitten en de gemeente zich, ook al wordt ze veroordeeld,  zich er vanaf kan maken met een schadevergoeding, het betalen van rechtsbijstand en excuses, bevestigt Engels. ‘Je ziet ook dat het coalitiebelang het wint van de moraal’, weet hij. ‘Het hangt natuurlijk wel van de politieke cultuur af, die afweging heeft soms treurige gevolgen. Maar je kunt de morele verantwoordelijkheid natuurlijk ook koppelen aan de politieke verantwoordelijkheid.’

Wake-up call voor gemeente
In ieder geval twee van de vijf coalitiepartijen verwachten na het proces opnieuw een debat en een uitspraak van de raad over de verantwoordelijkheden voor het zwembadongeluk en de mogelijke politieke gevolgen. D66-fractievoorzitter Mieke Heuvelmans wijst op de dramatiek in de zaak, zeker voor de getroffen familie. ‘Ik kan me vinden in de uitspraak van de burgemeester. Het recht moet zijn loop hebben. Hij heeft de verantwoordelijkheid en schuld van de gemeente al erkend. Het is een wake up-call voor de gemeente dat zij haar zaakjes op orde moet hebben. Bij een veroordeling van de gemeente kom je toch bij personen uit en er zal een schadevergoeding moeten worden betaald.’

D66: opnieuw debat voeren over politieke verantwoordelijkheid
Ook naar de politieke verantwoordelijkheid moet volgens Heuvelmans na een eventuele veroordeling uiteraard opnieuw door het college en de raad worden gekeken. ‘Dat is een logische stap. De raad moet bepalen hoe ze zich hierin opstelt, er een uitspraak over doen en een debat over voeren.’

CDA: na proces praten over politieke consequenties
CDA-fractievoorzitter Marcel van den Hoven vindt het zwembadongeluk een “heel lastig dossier”. Hij heeft geen zicht op het juridische traject en weet niet of ambtenaren aansprakelijk zijn. ‘Het is wel zo dat de gemeente het aantoonbaar niet goed gedaan heeft en dat zij dus wordt vervolgd.’ Een veroordeling van de gemeente betekent volgens Van den Hoven dat de gemeenschap de situatie in het zwembad heeft laten bestaan. ‘Het is dan gemakkelijk om alleen ambtenaren aan te wijzen.’ Het zou ook kunnen dat de politieke verantwoordelijkheid weer in het geding komt, bevestigt Van den Hoven. ‘Na de uitspraak gaan we als raad praten over politieke consequenties en daar een uitspraak over doen.’

College moet opnieuw morele afweging maken
Ook hij vindt het niet per definitie een automatisme dat een wethouder moet aftreden. ‘Je moet goed kijken wat er is gebeurd en wie verantwoordelijk is. Het is inderdaad een risico van het vak dat, zelfs als je maar een jaar wethouder bent, je de verantwoordelijkheid draagt voor gebeurtenissen in vorige termijnen, ja. Hij kan zelf wel een nieuwe morele afweging maken.’ Van den Hoven is er niet van overtuigd dat aftreden de beste optie is. ‘Het is een genuanceerd verhaal. Een vrij nieuwe wethouder kun je juist ook de kans geven om zaken te verbeteren. Politiek is hij verantwoordelijk, maar hij hoeft niet op te stappen. Er hoeft niet per se iemand te hangen. De morele afweging ligt bij hemzelf. Het laatste woord is hier in ieder geval nog niet over gezegd.’