Uitroeien ambtelijk jargon lange weg

Het plan om ambtelijke teksten te schonen van jargon, wollig en onbegrijpelijk taalgebruik werkt. In één jaar tijd zijn met behulp van speciale taalcoaches 20.000 overheidsteksten verbeterd. Maar niet elke ambtenaar blijkt even enthousiast.

In oktober 2019 werd door staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken (BZK) de Direct Duidelijk Brigade opgericht met als doel ambtenaren te helpen voor iedereen toegankelijke teksten te schrijven. Intussen zijn volgens een inventarisatie 120 overheidsorganisaties bezig met het verbeteren van teksten op basis van de Direct Duidelijk-aanpak. Daarbij maken ze gebruik van (online) trainingen, hulpmiddelen en goede voorbeelden op een speciale website.

Honderd leden

Inmiddels helpen al meer dan honderd brigadeleden anderen lokaal of in de regio met het begrijpelijk maken van teksten. De brigade bestaat naast een projectbureau bij BZK, uit partners als de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Taalunie, Genootschap Onze Taal, Gebruiker Centraal en anderen. Verder wordt samengewerkt met Stichting Lezen en Schrijven, Stichting ABC en netwerken zoals de Alliantie Digitaal Samenleven.

Interne nota’s

De doelstelling was om in het eerste jaar 1.000 veel verstuurde teksten te verbeteren. Uit een enquête onder 188 overheidsorganisaties blijkt dat er sinds de start van Direct Duidelijk 20.000 teksten zijn verbeterd door overheidsorganisaties. Respondenten hebben een ´top 5´ gemaakt van soorten teksten die momenteel verbeterd of nog verbeterd gaan worden. Prioriteit krijgen brieven aan burgers en/of bedrijven algemeen (post of elektronisch). Ruim 55 procent zet die op de eerste plaats. Op de plekken twee en drie staan respectievelijk webteksten/sociale media en bekendmakingen/nieuws. De verbetering van beschikkingen en interne nota’s/beleidsstukken staan op de plaatsen vier en vijf.

Weerstand

Volgens Knops heeft de brigade gezorgd voor een sneeuwbaleffect. ‘We zijn er echter nog niet. Het probleem van onduidelijke overheidsteksten lost zich niet in een jaar tijd op’, aldus zijn reactie op de enquête-uitkomst. Zo blijkt er volgens de enquête de nodige weerstand te zijn onder ambtenaren. Van de organisaties die zijn begonnen met het verbeteren van teksten geeft 33 procent vaak of zeer vaak, 42 procent aan gemiddelde weerstand en een minderheid van 25 procent weinig of zeer weinig weerstand hiertegen te ervaren van collega´s in de organisatie.

Ict’ers en juristen

De meest genoemde van oorzaken van weerstand wordt ondervonden op de ict-afdeling. ‘Het vermijden (of uitleggen) van ingewikkeld ict-jargon stuit intern nogal eens op bezwaren van betrokken ict-professionals’, aldus de onderzoekers. Verder is er ook de nodige weerstand bij juristen. Daarbij speelt het eeuwige dilemma tussen juridische correctheid enerzijds en de wens tot begrijpelijke taal anderzijds. Of zoals de onderzoekers het formuleren: ‘Men wil het juridisch dichtgetimmerd hebben.’

Tijdgebrek

Daarnaast krijgen sommige beleidscollega's het gevoel dat hun vakkennis niet serieus genomen of op waarde geschat wordt door de versimpeling in taal. Vakinhoudelijke collega's hebben vaak een sterke mening over inhoud, taalgebruik en vorm. ‘Expertise van collega's over B1 niveau, bewezen manieren van het bereiken van je doel en doelgroep worden daarbij vaak niet erkend’, stellen de onderzoekers vast.

Tot slot spelen tijd- en geldgebrek een rol, evenals het niet inzien van de noodzaak van verbeteringen: de bewoners zouden het toch wel begrijpen.