Scherpenzelers stemmen massaal tegen herindeling

Een ruime meerderheid van de inwoners van het Gelderse Scherpenzeel kiest voor zelfstandigheid. Ze willen niet met Barneveld fuseren. Ook de inwoners van het Brabantse Grave konden zich deze week uitspreken over de bestuurlijke toekomst van hun gemeente. Daar koos een meerderheid juist voor herindeling. Het college van Barneveld is voor fusie, maar stelt een aantal voorwaarden, zo heeft het donderdag laten weten.  

Herindelen

Bijna zeven op de tien inwoners van Grave (67,37 procent) ziet niets in een zelfstandig voortbestaan. Nog geen derde van de kiesgerechtigden (31,97 procent) is wel voor behoud van een zelfstandig Grave. Aan de inwonerspeiling deed bijna 80 procent van de kiesgerechtigde inwoners mee (78,96 procent). De gemeente telt zo’n 8.660 inwoners.

Aanhaken in 2026

De gemeenteraad van Grave bespreekt dinsdag de uitslag van het referendum. De raad heeft op voorhand geen afspraken gemaakt dat bij een bepaalde uitkomst en bij een zekere opkomst de voorkeur van de kiezer wordt gehonoreerd. Er woedt al tijden een felle politieke discussie over de bestuurlijke toekomst van de gemeente. Begin vorig jaar werd de boot afgehouden voor een fusie met Boxmeer, Cuijk, Sint Anthonis en Mill en Sint Hubert. Deze gemeenten wilden Grave toen graag meenemen in hun herindelingsplannen, maar daar was de politiek in Grave niet klaar voor. De vier gemeenten fuseren nu per 2022, zonder Grave, maar hebben aangegeven dat de deur voor Grave blijft openstaan. Op zijn vroegst kan Grave per 2026 alsnog aanhaken.

Massaal ‘nee’

In Scherpenzeel (10.000 inwoners) ziet het er heel anders uit. Ruim acht op de tien inwoners (82 procent) is voor zelfstandigheid en achttien procent voor herindeling met Barneveld. Drie procent van de kiezers heeft aangegeven er geen mening over te hebben. In de Gelderse gemeente, die zich al bijna twee jaar met hand en tand verzet tegen een door de provincie opgelegde herindeling, bracht 77 procent van de stemgerechtigden zijn stem uit. Gedeputeerde Staten (GS) hebben medio januari het besluit genomen tot herindeling van Scherpenzeel met Barneveld. Het massale ‘nee’ van de inwoners kan alleen worden meegenomen in een officiële reactie van de gemeente op het herindelingsontwerp. Die reactie wordt op 21 april door de raad vastgesteld.

Helder beeld

‘Met deze opkomst en uitslag ligt er nu een helder beeld van wat de inwoners ervan vinden. Ik ben blij dat zoveel inwoners hun stem hebben laten horen’, stelt Eppie Klein, waarnemend burgemeester van Scherpenzeel. Klein heeft daartoe het initiatief genomen. Er leefde bij onder meer de provincie twijfel over de eerdere inwonerspeiling, uit de zomer van 2020. Toen stelde bijna negen op de tien inwoners dat de gemeente zelfstandig moest blijven, bij een opkomst van bijna zestig procent van de kiesgerechtigden. Het aantal voorstanders is in een jaar tijd iets afgenomen, maar er blijft een forse meerderheid tegen herindeling met Barneveld.

‘Oppervlakkige voor-tegenpeiling’

GS hebben kennisgenomen van de uitkomst van de Scherpenzeelse inwonerspeiling, stellen zij in een reactie op peiling die zij een ‘oppervlakkige voor-tegenpeiling’ noemen. Het provinciale herindelingsontwerp van januari is mede tot stand is gekomen op basis van een meer inhoudelijke raadpleging onder zowel de inwoners van Barneveld als Scherpenzeel, stellen GS. Dit is gebeurd tijdens het zogeheten open overleg; een belangrijke eerste stap in een herindelingsprocedure. Zo’n tweehonderd inwoners uit beide gemeenten hebben meegedaan aan onder meer (digitale) keukentafelgesprekken en themabijeenkomsten. De opbrengst hiervan is, ter validatie, voorgelegd aan de inwoners van beide gemeenten. Aan dat onderzoek van Kieskompas hebben zo’n 800 mensen meegenomen; circa 350 uit Scherpenzeel en zo’n 450 uit Barneveld. Begin april organiseren GS een nieuw onderzoek onder inwoners van de twee gemeenten. Dat wordt uitgevoerd door Kieskompas.

Emoties

‘Ik begrijp dat het onderwerp veel emoties losmaakt’, stelt gedeputeerde Jan Markink (VVD, toezicht gemeentefinanciën, Sterk Bestuur). ‘Mensen hebben het gevoel dat we ze iets afpakken. Maar het tegendeel is waar: we willen juist dat ze over tien jaar ook nog in een gemeente wonen die er voor hen is.’ Scherpenzeel kan het niet zelfstandig volhouden. ‘Ik vind het jammer dat het gemeentebestuur dat niet erkent, maar ik kan me er ook wel wat bij voorstellen. Het is moeilijk toe te geven dat het probleem is groter dan de eigen polsstok reikt.’

Geld provincie

Het college van Barneveld staat positief tegenover het herindelingsontwerp, zo heeft het college donderdag bekend gemaakt. De voorkeur gaat uit naar een zogeheten lichte samenvoeging. Daarbij wordt Scherpenzeel opgeheven en bij Barneveld gevoegd. Scherpenzeel is daar fel op tegen; het college ziet dat als een annexatie. Het Barneveldse college stelt wel een aantal voorwaarden aan de provincie. De herindeling mag geen financiële gevolgen hebben voor de inwoners van Barneveld. Mocht dat na herindeling toch het geval zijn, dan moet de provincie dit tijdelijk compenseren door daarvoor zelf geld vrij te maken. De provincie moet beide gemeenten ook helpen bij de instandhouding van het huidige voorzieningenniveau. Barneveld rekent er daarnaast op dat de kosten van de herindeling voor rekening van de provincie komen. De raad van Barneveld neemt op 21 april een besluit over de door het college voorgestelde reactie op het herindelingsontwerp.

Mede op basis van alle ingekomen reacties dienen GS op 25 mei een herindelingsadvies in bij Provinciale Staten. Op 7 juli nemen de Staten een besluit. Als PS instemmen, gaat het herindelingsadvies naar de minister van Binnenlandse Zaken.