'Samen sneller'

Waar Vermeend komt, ontstaat beweging. Dat was al zo in zijn tijd als staatssecretaris op het ministerie van Financiën. 'Ik was veel in de weer met computers en kwam op het idee om burgers de mogelijkheid te geven via internet belastingaangifte te doen.' Ambtenaren zagen daar echter niets in, vertelt de oud-bewindsman op een werkkamer bij een bedrijf in Gouda waar hij adviseert. 'Er werd gezegd: het gaat al honderd jaar goed met de papieren aangifte. Waarom zouden we het anders doen? Ik heb toen, met hulp van minister Gerrit Zalm, doorgezet. Met resultaat: de Nederlandse Belastingdienst was de eerste in de wereld die aangifte via internet mogelijk maakte.'

Publiek private samenwerking (PPS) is nog niet zo'n succesverhaal, maar sinds acht maanden trekt Vermeend er hard aan. Hij is voorzitter van het dit jaar opgerichte PPS-Netwerk, een privaat initiatief waarbij zich inmiddels tientallen bedrijven hebben aangesloten. Om er enkele van het eerste uur te noemen: de adviesbureaus KPMG en Twynstra Gudde, bouwer Strukton en advocatenkantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn. Vermeend is ervan overtuigd dat intensieve samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven de samenleving jaarlijks miljarden kan opleveren.

'PPS wordt nog wel eens verward met privatisering. Dat is volstrekt ten onrechte. Bij publiek private samenwerking stappen overheid en bedrijfsleven gezamenlijk in een risicodragend project. Typisch PPS is dat de private partners na de realisatie van het project het onderhoud en beheer voor de komende twintig jaar voor hun rekening nemen.'

Voor het bedrijfsleven is PPS volgens Vermeend interessant omdat het met deze constructie voor een lange periode verzekerd is van inkomsten. Onderzoek in het buitenland - in het Verenigd Koninkrijk zijn er al meer dan achthonderd PPS-projecten gerealiseerd - leert dat de samenleving er ook wel bij vaart. Omdat overheden langdurige contracten afsluiten, kunnen zij hogere kwaliteitseisen stellen. Een ander voordeel van deze lange contractduur is dat bedrijven de exploitatie van gebouwen en wegen in veel gevallen goedkoper ter hand kunnen nemen, stelt Vermeend.

PPS kan een gunstig effect hebben op de snelheid waarmee projecten gerealiseerd worden. Het tempo waarin de verdubbeling van de N31, de weg tussen Drachten en Leeuwarden, is aangelegd, spreekt volgens Vermeend boekdelen. De autoweg zou in februari 2008 klaar zijn, maar was afgelopen oktober al gereed. 'Normaal schrijven overheid en bedrijfsleven brieven over en weer. Maar PPS betekent dat beide partijen samen in een project stappen. Ambtenaren en medewerkers van het bedrijfsleven zitten dus in dezelfde werkgroepen, hebben hetzelfde belang, beschikken over elkaars emailadressen en telefoonnummers. Dat alles scheelt maanden en op een groot project zelfs jaren.'

Wat ook helpt is dat zowel de private als de publieke partijen bij tegenvallers voor de kosten opdraaien. 'Bij de aanleg van een andere weg, de N201, meldde een omstander dat ergens een bom zou liggen. Normaal ligt een project daardoor lang stil. Nu verplaatste men snel de werkzaamheden naar de andere kant van de weg, terwijl experts de bom gingen zoeken. Die bleek er overigens niet te liggen. Bij een traditioneel uitgevoerd project zou de private partij kunnen stellen dat het opruimen van een bom voor risico van de publieke opdrachtgever is. De meter zou in dat geval gewoon een paar weken doortikken.'

Vooroordelen

Maar waarom zou het de voormalig PvdA-bewindsman wel lukken PPS van de grond te krijgen? Den Haag propageert al jaren deze samenwerking, maar meer dan een handjevol projecten is nog niet van de grond getild. De bekendste: een weg in Brabant, een school in Den Haag, en binnenkort het ministerie van Financiën.

'Ik zal heel eerlijk zijn. Het is Gerrit Zalm en mij destijds niet gelukt PPS op grote schaal op te starten', zegt de voormalig politicus, die in tal van raden van commissarissen zit en her en der bedrijven van advies voorziet. Vooroordelen ziet hij als de belangrijkste belemmering voor intensieve samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. 'Ambtenaren denken dat PPS ingewikkeld is. Ze zeggen dan: we hebben het honderd jaar zo gedaan en dat ging altijd goed. Deze hang naar zekerheid, staat vernieuwing in de weg. Bij bedrijven hoor ik soms: waarom zouden we iets samen met de overheid doen? Dat leidt alleen maar tot bureaucratie, lange procedures, dan worden we op kosten gejaagd en gaat het toch niet door.'

Vermeend gelooft dat een omslag aanstaande is. Het kabinet en de Tweede Kamer hebben zich uitgesproken voor meer samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. Ook de activiteiten van het Netwerk sorteren volgens de zelfstandig ondernemer succes. 'Het is heel opvallend dat sinds de oprichting van het PPS-Netwerk het onderwerp in Den Haag op de agenda staat. Ik weet niet hoeveel spreekbuurten ik gehouden heb de laatste maanden, maar het zijn er veel. Wim Kuijken, secretaris- generaal op Algemene Zaken, sprak zich op een van die bijeenkomsten uit voor meer PPS. Dat vind ik wel een belangrijk signaal. Om van PPS een succes te maken zijn er leiders nodig, die de anderen op sleeptouw nemen. '

Nog zo'n signaal dat het de goede kant op gaat: het Netwerk wordt volgens Vermeend in toenemende mate benaderd door vooral publieke partijen om projecten op hun PPS-potentie te beoordelen. Concrete projecten wil hij nog niet noemen. 'Wat ik wel kan zeggen is dat een aantal nu in de pijplijn zit. Ik wil op elk mogelijk terrein een showcase. Zodat, als een soortgelijk project wordt voorgesteld, wij standaard contracten en berekeningen uit de kast kunnen halen en in razend tempo verder kunnen.'

Vermeend praat over PPS als een priester die net het licht heeft gezien. Maar, zo zegt hij een aantal keer, hij wil niet de indruk wekken dat publiek private samenwerking een panacee voor alles is. 'Bij kortlopende of kleinschalige projecten moet je het niet toepassen. Dan is er geen voordeel te behalen. Maar verder kan PPS op ieder terrein. Ik denk bijvoorbeeld aan de klimaatproblematiek. Ga maar samen met wind- en zonne-energie aan de slag. Dat er pas op een termijn van twintig jaar rendement uit dit soort technieken valt te halen, is juist een pre. Ook investeerders kijken naar de lange termijn.'

De motivatie van de oud-bewindsman om hard aan PPS te trekken, komt niet uit de lucht vallen.'Het ergert me enorm hoe we in dit land met infrastructuur omgaan. Dat gaat allemaal zo langzaam dat we uit moeten kijken dat de economie door alle files niet tot stilstand komt. Gerrit en ik hebben de grootste belastingherziening ooit binnen drie jaar er doorheen gekregen. Gewoon een kwestie van experts erbij halen en het bedrijfsleven er intensief bij betrekken.'