Raadsleden meest kritisch op eigen functioneren

Wat vinden lokale politieke ambtsdragers van hun ambt en de lokale democratie? Dat bleek in 2019 voor het eerst in de Basismonitor Politieke Ambtsdragers in gemeenten. Inmiddels zijn we vijf jaar verder. Hoe hangt de vlag er nu bij? Onder regie van Hans Vollaard, universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit Utrecht, gingen onderzoekers van de universiteiten Twente, Leiden en Tilburg en Necker aan de slag.

Behoefte aan van elkaar leren

Dat resulteerde in de Basismonitor Politieke Ambtsdragers 2024. Meer nog dan in 2019 geven raadsleden, wethouders en burgemeesters aan bij de vervulling van het ambt vooral behoefte te hebben aan ondersteuning door ambtenaren, de griffie of andere vormen van assistentie, gevolgd door het uitwisselen van ervaringen met anderen. Van die twee vormen van ondersteuning geven politieke ambtsdragers ook aan het afgelopen jaar het meeste te hebben gebruikt. Het minste behoefte hebben zij aan het gebruiken van digitale leeromgevingen, tools en online cursussen. Schriftelijk informatiemateriaal is ook minder populair. Toch laten de antwoorden van politieke ambtsdragers zien dat het gebruik van deze vormen van ondersteuning hoger is dan de zelf aangegeven behoefte.

Minst tevreden over functioneren gemeenteraad

Politieke ambtsdragers zijn het meest tevreden over de taakvervulling door de burgemeester (rapportcijfer tussen de 7,5 en 8). Het meest kritisch zijn de ambtsdragers over het functioneren van de gemeenteraad. Het rapportcijfer voor die taakvervulling ligt eerder tussen een 6 en een 7. Dat geldt voor wethouders en burgemeesters, maar ook raadsleden zijn het meest kritisch op hun eigen functioneren. Er is hier wel verschil tussen raadsleden van een coalitiepartij of een oppositiepartij. Raadsleden van oppositiepartijen zijn kritischer dan raadsleden van coalitiepartijen, niet alleen over het functioneren van de gemeenteraad, maar ook over het functioneren van het college en de burgemeester. Vergeleken met 2019 is de tevredenheid over burgemeester, wethouders en raad ongeveer hetzelfde.

Oppositie heeft minst vertrouwen in lokale democratie

Net als in 2019 zijn raadsleden, wethouders en burgemeesters over het algemeen redelijk tevreden met het functioneren van de lokale democratie in hun gemeente. Raadsleden van de oppositie zijn hier flink kritischer over. Zij hebben vooral minder vertrouwen in het college. Mogelijk omdat zij daarin niet vertegenwoordigd zijn en daarom het gevoel hebben dat zij weinig ruimte hebben om de koers van het college te beïnvloeden. Maar het zou ook kunnen dat bestuurders van andere partijen nu eenmaal minder vertrouwd worden dan van de eigen partij. Dat raadsleden van de oppositie ook minder vertrouwen hebben in hun burgemeester is opvallender, vooral omdat van burgemeesters wordt verwacht dat ze in de politiek een verbindende rol spelen en boven de partijen staan.

Raadsleden minder tevreden over volksvertegenwoordiging

In 2024 zijn raadsleden duidelijk minder tevreden over hoe zij in hun gemeenten de volksvertegenwoordigende rol invullen dan in 2019. Met de vertrouwensrol als enige uitzondering zien de onderzoekers over de hele linie een statistisch significante daling van de tevredenheid.  Daarbij zijn raadsleden van oppositiepartijen minder tevreden over de kwaliteit van de vertegenwoordiging dan raadsleden van coalitiepartijen. Naarmate de gemeente groter is, zijn raadsleden minder tevreden over de vertegenwoordiging in het algemeen en over de manier waarop de raadsleden functioneren als democratische procesbewaker en als vertrouwenspersoon.

Onderzoeksverantwoording

De universiteit van Twente en Tilburg stelden in 2019 een vragenlijst op in samenspraak met onder meer het Ministerie van Binnenlandse Zaken, de VNG, beroeps- en belangenverenigingen en onderzoekers naar lokaal bestuur. Die vragenlijst is nu opnieuw als uitgangspunt genomen en onder regie van de Universiteit Utrecht verder aangescherpt.

Zie voor alle grafieken Nieuws in Beeld in BB21 van deze week (inlog)