Pleitbezorger met passie

De stadsregio heeft afgedaan. Functioneerden ze volgens staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Ank Bijleveld (CDA) in augustus 2010 nog goed, een maand later meldde het kersverse kabinet-Rutte dat ze dienden te verdwijnen. Minister Piet Hein Donner (CDA) van Binnenlandse Zaken vindt het een overbodige bestuurslaag. Iets dergelijks had een van zijn voorgangers Johan Remkes ook al eens gezegd: het ontbrak de stadsregio’s aan ‘horizonbepaling’. Haags voor: ze weten niet wat ze moeten doen.

En wat deed Marion Stein, de gepassioneerde en door de wol geverfde griffier van de gemeente Den Haag? Die werd deze zomer secretaris-directeur van het Stadsgewest Haaglanden. Had ze de politieke theebladeren niet gelezen of heeft ze haar vizier gericht op de wereld ná Haaglanden? Stein lacht: ‘Het is niets voor mij om alleen maar op de winkel te passen. Ik hou ervan om dingen op te bouwen. En als ik naar de toekomst kijk, dan zie ik dat ieder nadeel zijn voordeel heb.’

We zitten in het Haagse restaurant Pavlov. Ambtenaarachtige types nippen aan hun glaasjes sinaasappelsap en happen in een broodje. Niet zo gek, want we zitten pal tegenover het Haagse gemeentehuis, waar Marion Stein bijna 20 jaar lang topfuncties heeft bekleed. Ze zegt: ‘Ik voel mij een Haags zondagskind en heb altijd het gevoel gehad dat ik iets moet teruggeven aan de samenleving. Dat had ik als politicus kunnen doen - ik ben ook raadslid geweest in Voorburg - maar ik doe het als ambtenaar. Ik wil dingen beter maken en ik geloof in de fundamentele goedheid van mensen om daarvoor te zorgen. SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan heeft eens gezegd: “Het is de morele plicht van mensen met verantwoordelijke functies om optimistisch te zijn.”

Dat is helemaal waar. Je krijgt mensen alleen in beweging als je positief bent en perspectief biedt.’ Dat deed ze bij de gemeente Den Haag als beleidsadviseur, als hoofd bestuursondersteuning en vanaf de introductie van het dualisme in het gemeentebestuur in 2002 tot dit jaar als griffier. In 2003 richtte ze de Vereniging van Griffiers op. Marion Stein: ‘Het griffierschap was pionierswerk. Er stond niets op papier. Dat is leuk. Raadsleden wisten niet hoe het zou lopen, de bestuurders ook niet, op de voorzitter na, want die was in een dualistisch bestel voorzitter van de Tweede Kamer geweest.’

De gemeenteraad heeft de macht van de wethouder gebroken, met alle gevolgen van dien. Ze sneuvelen bij bosjes, maar de raad is er niet zelfbewuster op geworden. Wat verwacht je ook, zegt Stein. ‘De Tweede Kamer heeft in meer dan 150 jaar geleerd dat je een aantal dingen in de buurt moet houden om jezelf wijzer te maken. Dat moet nog wel groeien bij Staten en gemeenteraden. In Den Haag heb ik bepleit dat de raad zijn eigen terrein bepaalde. Dat is ook gebeurd.’

Geen loopjongen
Een gemeenteraad mag er bij tijd en wijle anders over denken, maar de griffier is volgens Stein geen loopjongen van de raad. De griffier bewaakt in haar ogen vooral de kwaliteit van het openbaar bestuur. ‘De griffier kan nog zo goed met zijn raad opschieten, hij heeft niet hetzelfde belang als de raad’, zegt Stein. ‘Raadsleden moeten een politieke agenda invullen en dat is per definitie niet de agenda van de griffier. Die is er niet om het politieke belang van een raadslid dichterbij te brengen, maar om het belang van de gemeenteraad in zijn geheel te dienen. Dat geldt ook voor de burgemeester. De griffier deelt met de burgemeester zijn functionele eenzaamheid. Ze hebben geen natuurlijke vrienden. Wethouders willen iets neerzetten en de verkiezingen winnen. De secretaris is verbonden met het collegeprogramma en de ambtelijke organisatie. Burgemeesters en griffiers doen er goed aan om elkaar op te zoeken.’

Marion Stein deed dat bij de burgemeesters Wim Deetman en Jozias van Aartsen in het Haagse gemeentehuis, en nu zoekt ze de politieke spelers in Zuid-Holland op. Ze staat in de residentie bekend als een verwoed netwerker. Marion Stein: ‘Dat ontken ik niet. Iedere topmanager moet erop uit zijn om belangen en mensen met elkaar te verbinden. Dat kan alleen als je weet wat er leeft en hoe die belangen worden gevoeld. Je moet altijd proberen te achterhalen wat men had willen bereiken met het voorstaan of verwerpen van een bepaalde oplossing. Iedereen heeft een knopje waarmee je hem dan op een zender krijgt.’

En dan is het prettig als haar medespelers haar ambities en passie voor de publieke zaak delen. Ook in het kantoor van Haaglanden aan de Grote Marktstraat, waar 120 mensen werken. Stein heeft een hekel aan mensen die passieloos naar hun werk gaan en zonder ambities de deur uitlopen.

Stein zegt: ‘Ik ben gevoelig voor mensen met hartstocht die weten waar ze het voor doen. Of je nu het archief beheert of aan de top staat, als het maar met overgave gebeurt. Mijn deur staat voor hen altijd open. Ik ben allergisch voor 9-tot-5types, en voor je begint te lachen, dan zit je bij de overheid goed.’

Ontzettend blij
Ze ziet mensen die hun hart hebben verpand aan de publieke dienst. ‘Natuurlijk, ik denk ook weleens: waar is de passie, maar ik raak er niet door ontmoedigd. Ik word altijd ontzettend blij van mensen die proactief zijn en bij mij binnenlopen met de openingszin: “Ik heb een lopen nadenken...” Ik hoef het er niet mee eens te zijn, maar er wordt nagedacht. Ik heb wel een gruwelijk neusje voor opportunisten die passie veinzen. Jij bent bezig met je volgende carrièrestap, denk ik dan.’

Deze zomer stapte Stein dus over van het IJspaleis aan Het Spui naar het Stadsgewest Haaglanden, twee deuren verderop. Na 9 jaar griffierschap werd het tijd voor iets anders, in het openbaar bestuur, dat natuurlijk wel. Wat haar betreft is de stadsregio nog steeds allesbehalve een overbodige bestuurslaag.

Stein: ‘De Wgr-plus heeft ervoor gezorgd dat de belangen en inzichten binnen de negen gemeenten van Haaglanden goed met elkaar in overeenstemming zijn gebracht. Je hebt met elkaar te maken en dus is het slim om de belangen af te wegen en zoet en zuur te verdelen. Alle doelen zijn behaald. Haaglanden heeft prima gewerkt. Ik mag dat zeggen, want ik heb er niet zelf aan meegewerkt. Als het stadsgewest er niet was geweest, had iedereen zijn kantoorlocatie nog groter gemaakt en was er veel geld over de balk gegooid.

Badwater
Heel concreet, zegt ze, is het openbaar vervoer dankzij de stadsregio beter aangesloten op de woningbouw. ‘Iedere individuele gemeente is daarvoor te klein. Doe dus niet alsof de stadsregio niets heeft opgeleverd. Gooi het kind ook niet met het badwater weg. Het is beter om de kracht van de plusregio te houden. De steden zijn de basis van de daadkracht in ons land. Daar ligt het primaat. Als die steden pleiten voor tijdelijk behoud van de wet, doe dat dan. Het Rijk moet ervoor zorgen dat de wetgeving de ontwikkelingen faciliteert; ze moet ontwikkelingen niet willen persen in wetgeving.’

Pleitbezorger van de stadsregio of niet, als het aan het kabinet-Rutte ligt, verliest Haaglanden op 1 januari 2013 zijn huidige status en bijbehorende rijkseuro’s. Maar tegen die tijd weet Marion Stein ook dat alles en nog veel meer wordt goedgemaakt door de nieuwe Metropoolregio Rotterdam-Den Haag. Ze zegt: ‘Dagelijks pendelen 80 duizend mensen tussen deze twee steden heen en weer. Hoe vergroot je de snelheid van die mobiliteit? Dat lost Den Haag niet op, dat lost Rotterdam niet op, dat lost Delft niet op. Je moet iets organiseren om de belangen in de zuidflank van de Randstad af te stemmen en de kracht aan te wenden.’

Dus moet de regionale samenwerking intelligenter worden georganiseerd, ‘want nu hebben we twee gewesten. Als we de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag met zijn 2 miljoen inwoners beter organiseren, kunnen we ongeveer 30 miljard euro extra bijdragen aan het bruto nationaal product. We moeten draagvlak en daadkracht combineren, en dat kan goed omdat de twee steden elkaar niet beconcurreren. Ze vullen elkaar aan. Inhoudsgedreven als ik ben, ligt daar mijn ambitie.’ Budget is er ook. De vervoersautoriteit van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag kan straks beschikken over ongeveer 500 miljoen euro van de stadsregio Rotterdam en het Stadsgewest Haaglanden.

Stormachtige ontwikkeling
VNO-NCW ziet de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag met zijn 24 gemeenten helemaal zitten, het kabinet-Rutte ook, maar de provincie Zuid-Holland, die net als de andere provincies ook al weinig op had met de stadsregio’s, ziet deze stormachtige ontwikkeling met lede ogen aan. De provincie beschouwt de regeringsvisie op het binnenlands bestuur, waar de metropoolregio in past, als ‘een vat vol tegenstrijdigheden en een gemiste kans voor de beweging naar een compacte overheid’. Om Zuid-Holland erbij te betrekken, heeft Haaglandenvoorzitter Jozias van Aartsen leden van Gedeputeerde Staten aangeboden om ook in het bestuur van de metropoolregio zitting te nemen. Marion Stein nodigt ze uit: ‘De stoel staat klaar, de koffie ook. Ze kunnen zo aanschuiven. Ze horen erbij.’ <

CV
Marion Stein (Den Haag, 21 februari 1957) was leerling verpleegkundige. Van 1982 tot 1986 was ze raadslid voor Links Voorburg. Eind jaren tachtig werd ze stafmedewerker bij het Provinciaal Overleg Welzijn Zuid- Holland. In 1992 begon ze bij de gemeente Den Haag, waar ze tot 1999 werkte als secretaris Regiegroep Verslavingsproblematiek. Van 1999 tot 2002 was Stein hoofd bestuursondersteuning in Den Haag. Ze richtte in 2003 de Vereniging van Griffiers op, waarvan ze tot 2011 vice-voorzitter was. Stein werd op 1 augustus 2011 secretaris-directeur bij Stadsgewest Haaglanden.

‘Ik ben een erg positief mens’

Wat is zo leuk aan de politiek?
Dat het een platform is voor ideeën in de samenleving. De PVV kwam in de Haagse raad. Dat kun je vervelend vinden, maar het systeem heeft wel zijn werk gedaan. In onze samenleving zijn er opvattingen zoals die van de PVV. Dan behoort de PVV ook in de raadzaal te zitten. Het is leuk om al die stromingen in de raad te zien.

Je bent premier, wat doe je?
 Op de korte termijn zou ik zou ervoor zorgen dat iedereen in Nederland gratis draadloos internet krijgt. Het is op veel terreinen een rendabele investering. In krimpgebieden bevordert het de leefbaarheid; in de Randstad wordt zo het vestigingsklimaat voor bedrijven verbeterd. Voor de overheid zou het ook werken. Je weet niet half hoeveel de overheid aan kosten kan besparen en duurzaamheid kan winnen. Op lange termijn zou ik ervoor zorgen dat kinderen niet alleen goed onderwijs krijgen, maar dat ze ook contribuerende burgers worden.

Nooit gedacht: waar doe ik het voor?
 Ik zie overal wel een uitdaging in. Het is mooi om van een bedreiging een kans te maken. Als je ‘s morgens opstaat met het idee: het wordt vandaag een zware dag, dan wórdt het ook een zware dag. Probeer beweging tot stand te brengen. Je begrijpt, ik ben een erg positief mens.

Je stapt in een tijdmachine, wie zoek je op?
Ik ga op zoek naar wijsheid. Eerst een korte trip om met Mahatma Gandhi te praten. En dan maak ik een langere reis tot ver voor Christus, naar Lao Tse, de grondlegger van het taoïsme. Als ik weer terug ben, ga ik snel langs bij Nelson Mandela.

Je vliegt eruit, wat dan?
 Dan kom ik wel ergens goed terecht. De publieke zaak heeft dan niet voor mij afgedaan. Ik zal hoe dan ook proberen om aan te slag te komen bij een dienst of een bedrijf waar de publieke zaak een rol speelt. En als ze mij nergens meer willen hebben, dan kan ik altijd nog pianospelen en schilderen.