Pleidooi tegen de monarchie

Het Nederlandse volk, De Telegraaf voorop, zou hem na deze majesteitsschennis wel definitief laten vallen. In werkelijkheid begon de opmars van de PVV daarna pas goed. Zou het kunnen dat Geert Wilders op dit punt een betere antenne heeft voor wat het Nederlandse volk beweegt dan de gevestigde politieke partijen en de meeste media?

Hans van den Bergh, emeritus hoogleraar cultuurwetenschappen en overtuigd republikein, wijdt in zijn open brief aan de troonopvolger Doe het niet, Alex! een van de 33 hoofdstukjes aan de PVV-leider: ‘Wilders als gevaar voor jouw positie’. Maar van harte gaat het niet. In plaats van deze onverwachte steun enthousiast te verwelkomen, kwalificeert Van den Bergh de anti-monarchale gevoelens van Henk en Ingrid als ‘rancuneus, lichtgeraakt en wantrouwend’.

Zo smeed je natuurlijk nooit een effectieve coalitie tegen het koningschap van de Oranjes, dat ook volgens de auteur wordt gekenmerkt door ‘de pretentie van “majesteitelijke supermensen”, gecombineerd met schraapzucht én onmetelijke rijkdom’. Hans van den Bergh wil kennelijk zijn eigen koninklijke weg volgen, door Willem-Alexander met een beschaafd geformuleerd, intellectueel verant woord pleidooi ertoe te bewegen ‘voorgoed af te zien van het koningschap’. Hij loopt daartoe alle vertrouwde argumenten langs, te beginnen met de absurditeit van de erfopvolging in een land dat in artikel 3 van zijn Grondwet bepaalt: ‘Alle Nederlanders zijn op gelijke voet in openbare dienst benoembaar.’

Van den Bergh geeft ook een heldere analyse van de verstorende werking die het huidige koningschap op de parlementaire democratie heeft. Bij wrijvingen tussen monarch en ministerraad, zoals bijvoorbeeld bij de gratieverlening door Juliana aan vier ter dood veroordeelde nazi-misdadigers, mag het kabinetsberaad hierover niet worden genotuleerd omdat de eigen opvattingen van de koningin dan zouden worden vastgelegd. Dit maakt verantwoorde geschiedschrijving onmogelijk.

In een notitie over de modernisering van het koningschap betoogde premier Kok in 2000 dat de invloed van de koningin op regeringsbesluiten meevalt. Zij vergadert immers niet mee met het kabinet. Hans van den Bergh ontmaskert die redenering overtuigend: in werkelijkheid gebeurt het geregeld dat de premier zich tijdens kabinetsoverleg beroept op het feit dat een bepaalde kwestie gevoelig ligt bij het hof, om zo zijn eigen opinie kracht bij te zetten. En ‘dat is vanuit democratisch oogpunt onverdedigbaar’, stelde staatsrechtgeleerde Paul Bovend’Eert in 2000 al vast.

Geen speld tussen te krijgen, maar zal Willem-Alexander ook maar één seconde overwegen om gehoor te geven aan Van den Berghs bede? Die kans lijkt mij nihil. Ik vrees dat een succesvolle bestrijding van de monarchie minder chique middelen vereist.

Hans van den Bergh: Doe het niet, Alex! Alle redenen om voorgoed af te zien van het koningschap, Meulenhoff, Amsterdam, 2011, 188 pagina’s, ISBN 9789029087445, € 15,00