Plannen maken

Plannen maken, ik ben er gek op! In mijn mapje ‘vakantieplannen’ zitten meer reizen dan ik ooit zal maken. Ik heb de tijd niet, het geld niet en de reisgenoten niet om al mijn dromen in daden om te zetten. Op borrels en recepties kan ik gepassioneerd vertellen over mijn voorgenomen reizen. En vaak komt daar ter plekke nog een nieuw plan bij.

Als ervaren plannenmaker kijk ik dan ook met respect naar het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. Hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel, meer grenscontroles, internationale verdragen heronderhandelen, meer woningen bouwen, infrastructuur realiseren, per diersoort vastleggen waaraan stallen moeten voldoen, een pakket wetten plus de grondwet wijzigen, regiodeals uitbouwen tot investeringsagenda’s, et cetera, et cetera, et cetera. Heel veel werk aan de winkel! Maar ik zie nauwelijks aandacht voor tijd, geld en reisgenoten om dit allemaal te realiseren. Sterker nog: onze gekozen plannenmakers denken zelfs dat zij hun ambities met 20 procent minder rijksambtenaren kunnen verwezenlijken.

Regeerakkoorden lezen als vakantiegidsen: op papier prachtig, maar eenmaal op je bestemming is het zwembad dicht wegens verbouwing, is het all-you-can-eat buffet leeggegeten en blijkt de natte moesson aangebroken. Tijdens de reis zijn extra inspanningen nodig om er toch nog wat van te maken. Met een upgrade van je kamer kun je over de verbouwing van het zwembad heen kijken. Je doorweekte kleren droog je met de föhn. En door vroeg op te staan ben je op tijd om niet de laatste restjes van het ontbijtbuffet te hoeven opscheppen. De volgende keer kies je waarschijnlijk voor een andere bestemming.

Vorige kabinetten wilden minder ambtenaren en meer aan ‘de markt’ overlaten. De effecten van deze strategie zien we nu bijvoorbeeld terug in de volkshuisvesting en de zorg. Het opheffen van het ministerie van VROM, het verkleinen van de rol van woningcorporaties en het vertrouwen op de markt, hebben per saldo tot een forse vermindering van de woningproductie geleid. De gevolgen hiervan kennen we allemaal. En om zorgverzekeraars en zorgaanbieders een beetje te kunnen laten concurreren, bleken bij VWS, NZa, NMa, IGJ, CIZ en nog wat bestuursorganen zelfs meer, in plaats van minder ambtenaren nodig te zijn. Terwijl het aantal managers, beleidsmakers en toezichthouders is gegroeid, zijn op een krappe arbeidsmarkt de mensen die daadwerkelijk zorg kunnen verlenen steeds moeilijker te vinden.

Ooit werd mij tijdens collegeonderhandelingen gevraagd of er bezuinigd kon worden op het aantal ambtenaren. ‘Jawel’, zei ik. ‘En ik zal jullie vertellen welke diensten dan niet meer geleverd worden en welke reisbestemmingen jullie kunnen vergeten.’ Het blijkt zelden de bedoeling om in een nieuwe bestuursperiode minder te doen dan in de vorige bestuursperiode. En ‘meer doen met minder’ klinkt fantastisch als oneliner, maar werkt alleen in sprookjes waar kabouters het werk overnemen.

Als je niet wilt dat van plannen iets terecht komt, moet je een bestuur vooral minder ambtenaren toewensen. Sommige plannen verdienen het om alleen een plan te blijven, maar dat terzijde.