‘Ontkokering is maskerade’

Ontkokerd of verkokerd beleid: in de praktijk maakt het weinig uit. Het blindstaren door politici en beleidsmakers op ontkokering leidt zelfs eerder af van problemen dan dat het ze echt oplost. Dat schrijft de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) in het advies De ontkokering voorbij, dat vandaag verschijnt.

Ontkokering is ‘in’, stellen de onderzoekers in het advies. ‘Integraal en ontkokerd’ beleid worden gezien als hét instrument tot de oplossing van maatschappelijke problemen die ontstaan door het langs elkaar heen werken van instituties en hulpverleners. Daarom wordt beleid nu geconcentreerd rond bijvoorbeeld ‘jeugd’ in plaats van ‘onderwijs’, worden veel geldstromen bij elkaar gebracht en moeten partijen meer samenwerken rond een thema. Het is een illusie te denken dat dit de problemen daadwerkelijk oplost, volgens de RMO.

In het rapport: ‘Onze waarneming is echter dat ontkokering, in de zin van meer afstemming, meer coördinatie en meer integraliteit, noch de belemmerende organisatiestructuur zal wegnemen, noch een substantiële bijdrage zal leveren aan de aanpak van maatschappelijke problemen.’ Ontkokerd beleid heeft juist onbedoelde en slechte neveneffecten, die nu te weinig worden belicht. Het leidt de aandacht af van de echte, onderliggende problemen, die vaak helemaal niet door verkokering ontstaan. In plaats van praten over visie en inhoud gaat het dan over bestuurlijke processen.

Ontkokering en verkokering: het komt uiteindelijk toch op hetzelfde neer, concluderen de onderzoekers, onder leiding van de Tilburgse bestuurskundige Paul Frissen. Wanneer je de kokers veiligheid en sociaal beleid vervangt en je richt op ‘de wijk’ ontstaat er eigenlijk een nieuwe koker. ‘De ontkokering van nu is in zekere zin de verkokering van morgen.’ Ook nieuwe kokers gaan met elkaar botsen, waardoor de overheid gevangen wordt in een soort permanente reorganisatie.

Praktijk

De onderzoekers baseren hun stellingen op wat ze hebben waargenomen in het grotestedenbeleid en jeugdbeleid; bij uitstek beleidsterreinen waar ontkokeren een belangrijk doel is. Aan de hand van de jeugdzorg waarschuwen de onderzoekers dat ontkokering ‘steeds leidt tot iets extra’s: meer bestuurders, meer organisatie, meer informatie’. Het grotestedenbeleid illustreert volgens de RMO dat ontkokering ook kan leiden tot beleid dat ver van de praktijk af staat. Het is ontkokerd tot drie ‘beleidspijlers’, maar die bestaan vooral in de hoofden van beleidsmakers en staan los van de realiteit in de steden.

Gevolg? Beleid gaat vooral over inrichting, controle en strategie. In De ontkokering voorbij ­- afgeleid van een nota van de secretarissen-generaal met de titel De verkokering voorbij -­ breekt de RMO juist een lans voor verkokering. Het is onvermijdelijk en heeft gunstige effecten: het zorgt dat er niet eenzijdig naar een probleem wordt gekeken. Complex beleid vraagt juist om concurrentie tussen beleidsmakers en organisaties, stelt de RMO.