Omstreden buitenkunst: marketingicoon of hellehond?

Voor Assen was dierendag 2018 een glorieuze dag. Op 4 oktober onthulde cultuurwethouder Gea Smith (GroenLinks) een buitenkunstwerk met citymarketingpotentieel: Mannes, een zes meter hoge hond, bekleed met een huid van vlammend, roodbruin accoyahout. Bijna drie jaar later is Mannes een gerechtelijk dossier. 

Weinig onderwerpen zetten de verhouding tussen burger en lokale overheid zo snel op scherp als kunst in de openbare ruimte. In een zomerserie belicht Binnenlands Bestuur de (voorgenomen) plaatsing van zes omstreden kunstwerken. In het laatste deel: Mannes.  

Stoom

De hoogpotige reu, een creatie van kunstenaar Q.S. Serafijn en architect Maurice Nio, was uit vier ontwerpen gekozen om bezoekers van de stad op het nieuwe stationsplein te verwelkomen. De makers voorzagen hun creatie zelfs van een geavanceerd detectiesysteem, dat op kinderstemmen reageert door stoom uit de huid van de hond te laten ontsnappen. 

Icoon 

Met de reuzehond leek Assen een icoon te hebben binnengehaald dat moeiteloos de concurrentie aankon met beroemde Noord-Nederlandse buitenbeelden, zoals het Peerd van Ome Loeks in Groningen. Assen was enthousiast. ‘Wij hebben hem omarmd. Wij vinden hem prachtig,’ zei Gea Smith. Mannes kreeg een eigen Instagram-account, werd opgenomen in de lijst van beste buitenbeelden van vakblad BK-informatie en de miniatuurversies van de stationshond gingen in de VVV-shop als warme broodjes over de toonbank.

Kalkaanslag 

Helaas bleek de euforie van korte duur. Al na een half jaar zorgde de dampende vacht – Mannes’

Unique Selling Point – ervoor dat zijn vel strepen van kalkaanslag begon te vertonen. Twee jaar na de onthulling was Mannes vaal uitgeslagen en begon de houten vacht van de lobbes door hechtingsproblemen los te laten.

Ziekjes
‘Kunsthond Mannes in Assen is ziekjes, maar staat wel stevig op de poten', zei de nieuw aangetreden cultuurwethouder Bob Bergsma (D66) tegen RTV Drenthe. Andere politici waren minder optimistisch. ‘Terwijl het stationsplein steeds verder opknapt, hebben we de indruk dat met Mannes het omgekeerde gebeurt,’ scheef VVD-fractievoorzitter Martin Rasker in een brief aan B&W. 

Vier glanslagen 
De kritiek zwol aan, in de wetenschap dat Mannes de stad al zo’n 450.000 euro had gekost en sommige Assenaren liever een kunstwerk hadden gezien dat aansloot op de identiteit van de stad: een beeld van Bartje of een verwijzing naar motorsportevenement TT.  Eind 2020 vond ook de gemeente Assen het welletjes. De 2,5 ton wegende stationshond werd van zijn sokkel gelicht en naar Werkendam afgevoerd. Daar voorzag composietspecialist Poly Products het hout van een gewapende bekleding van glasvezel, met maar liefst vier glanslagen. Kosten van de opknapbeurt: 90.00 euro.

Dossier

De gemeente Assen besloot de rekening weliswaar voor te schieten, maar de restauratiekosten te verhalen op de makers van het dier, waarmee Assen een tienjarig onderhoudscontract heeft afgesloten. Kunstenaar Serafijn en architectenbureau Nio legden de verantwoordelijkheid echter bij het houtbewerkingsbedrijf dat het kunstwerk heeft opgebouwd en afgelakt. De gemeente Assen was het niet eens met deze uitleg en stapte begin dit jaar naar de rechter. Buitenkunstwerk Mannes was een gerechtelijk dossier geworden.

Chocoladehond 

Maar de rechtsgang was nog niet ten einde. In juli 2021 keerde het kunstwerk, voorzien van een nieuwe huid, terug in Assen. Wethouder Bergsma was blij om Mannes weer in blakende gezondheid op het stationsplein te kunnen verwelkomen, maar Q.S. Serafijn was onthutst toe hij het resultaat van de opknapbeurt zag. ‘Een lelijke, glimmende bruine chocoladehond,’ constateerde hij geschrokken.

Verminkt
De kunstenaar vond dat zijn creatie door de opknapbeurt onherkenbaar was verminkt en stapte naar een advocaat, die de gemeente vroeg om het beeld zo snel mogelijk af te dekken of te verwijderen. ‘Het uiterlijk van Mannes is wezenlijk veranderd,’ vatte advocaat Marcel de Zwaan de kritiek samen. ‘En zeker niet ten goede! Hij is op een saaie en eentonige manier bruin geworden en glimt als een plastic object.’

Even wennen
De gemeente Assen is het hier niet mee eens. Volgens een woordvoerder heeft architect Maurice Nio, mede-maker van het kunstwerk, de restauratie op de voet gevolgd en is elke metamorfose ‘even een kwestie van wennen.’ Serafijn en de Zwaan willen dat proces niet afwachten. Het tweetal stapte vorige week naar de rechter om ‘de inbreuk op het auteursrecht ongedaan te maken’. In afwachting van de gerechtelijke uitspraak staat Mannes ‘gewoon’ weer op zijn vaste stek tegenover het station: een kolossale lobbes met een dampende, maar vochtbestendige vacht.

Naschrift redactie: Zolang het dossier ‘onder de rechter is’, wil de gemeente Assen niet meer inhoudelijk op de zaak Mannes ingaan. Kunstenaar Q.S. Serafijn laat per mail weten dat ‘via verschillende kanalen luid en duidelijk naar buiten is gebracht’ hoe hij over het herstel van het kunstwerk denkt.