Ook lokale partij kan worden verboden

'Schandalig' dat de overheid politieke partijen kan verbieden. Dat vinden tal van Nederlanders die reageerden op de internetconsultatie van de nog in te voeren Wet op de politieke partijen. Met het wetsvoorstel wil de minister van Binnenlandse Zaken de democratische rechtsorde en de financiële transparantie van politieke partijen versterken – ook van lokale partijen.

Verontwaardiging

Ondermijning van de democratie. Een aanslag op de democratie. Het failliet van de democratie. Het zijn maar enkele reacties van ‘gewone’ Nederlanders op het wetsvoorstel Wet op de politieke partijen. Deze wet ging net voor Kerstmis 2022 in consultatie en het regende al direct verontwaardiging en onbegrip. Vergelijkingen met China, Iran en Turkije zijn niet van de lucht. Dit terwijl minister van Binnenlandse Zaken Bruins Slot met de wet juist de onafhankelijke positie van politieke partijen wil versterken en hun transparantie vergroten. Dit wordt gedaan door de positie van politieke partijen duidelijk in de wet te regelen.

Dwang of fraude

Als het aan de minister ligt, kan een politieke partij worden verboden wanneer haar doelstellingen of werkzaamheden gericht zijn op het ondermijnen of afschaffen van de democratische rechtsstaat. Hiervan kan sprake zijn wanneer een georganiseerde poging wordt ondernomen om de onafhankelijkheid van de rechtspraak ongedaan te maken of om de democratische besluitvorming onmogelijk te maken. Concreter: als een politieke partij zich verzet (of kiezers daartoe aanspoort) tegen een vreedzame overdracht van de macht. Of als een partij vrije en eerlijke verkiezingen onmogelijk maakt of belemmert door dwang of fraude te plegen. Die dreiging moet wel ‘daadwerkelijke, ernstige en reëel’ zijn, en die moet worden vastgesteld op basis van objectieve feiten. Het oordeel of aan deze voorwaarden is voldaan is voorbehouden aan de Hoge Raad.

Minimaal één zetel

De nieuwe wet richt zich op politieke partijen en aan hen gelieerde organisaties (zoals wetenschappelijke bureaus of jongerenorganisaties) die na deelname aan de verkiezingen een zetel hebben verworven in de Eerste of Tweede Kamer, gemeenteraden, Provinciale Staten, eilandsraden en de algemene besturen van de waterschappen. Wel moet gelden dat zij bij de laatstgehouden verkiezing ten minste één zetel hebben bemachtigd.

Financiering

Nauw verbonden met deze ‘verbodsbepalingen’ is de financiering van politieke partijen. Regels over de aanvraag en verantwoording van subsidie, financiële transparantie over inkomsten en schulden, en transparantie over de interne organisatie gaan ook gelden voor decentrale politieke partijen. Zij moeten schulden van 5.000 euro of meer openbaren, ook de naam van de crediteur en zijn woonplaats (landelijke partijen: 25.000 euro). Ze worden ook verplicht om een administratie te voeren over de financiële positie van de politieke partij. Anonieme giften van 50 euro (landelijke partijen: 250 euro) of meer moeten worden geregistreerd, ook als dat in natura binnenkomt. Vanaf 200 euro (landelijke partijen: 1.000 euro) moeten giften per donateur per jaar openbaar worden gemaakt, ook hun naam en woonplaats. Lokale partijen mogen geen giften aannemen van een niet-Nederlandse donateur.

Lokale partijen

Voor lokale partijen geldt een cumulatief maximum van 20.000 euro aan het totaal van bijdragen (geldelijke of in natura) die zij, haar neveninstelling en op de partijlijst geplaatste kandidaten per jaar per donateur mogen ontvangen. Bij landelijke politieke partijen ligt die maximumgrens op 100.000 euro. Zij moeten aan hun financieel verslag een accountantsverklaring koppelen, die verplichting geldt niet voor decentrale politieke partijen. Deze laatste moeten de overzichten van giften en schulden op hun eigen website publiceren.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 2 van deze week. (inlog)