‘Dit is een voorbode van ruige tijden in Nederland’

‘Het optimisme begint mij te verlaten’, aldus de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema daags na de Amerikaanse presidentsverkiezingen. ‘Het is geen geheim dat Trump veel autoritaire sentimenten heeft.’

Deprimerende uitslag

Binnenlands Bestuur interviewde Halsema op de dag ná de verkiezingen. Ze stond die ochtend om 05.00 uur op om de uitslag te zien in de hoop dat Kamala Harris de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten zou worden. Niets bleek minder waar: het werd Donald Trump. ‘Ik ben er gedeprimeerd over’, zegt ze. ‘Het is geen geheim dat Trump veel autoritaire sentimenten heeft.’ Ook als vrouw vindt ze het ingewikkeld. ‘Het eerste wat ik dacht, was: welke vrouw durft zich in de Verenigde Staten nu nog te kandideren voor het presidentschap? Volgens mij maakte Harris nauwelijks fouten. Ze ging als een frisse wind door dat land en wist optimisme te vestigen.’

Conservative backlash

De verklaring legt ze bij the powers that be. Internationaal hebben we volgens Halsema te maken met een conservative backlash. ‘Van nature ben ik een heel hoopvol mens. We have moral duty to optimism, schreef Popper. Zijn boeken gaan over de opdracht die in de Tweede Wereldoorlog lag verscholen: internationalisme, mensenrechtelijke politiek, vestiging van democratische rechtsstaten, grotere tolerantie. Ik heb al die jaren gedacht, ook na 11 september 2001, de moord op Van Gogh en de wereldwijde opkomst van conservatief populisme: de beweging die de verwante wereld maakt is er toch één naar groter internationalisme. Ik merk sinds een tijdje dat dat optimisme mij verlaat.’

Erken gevaar Trump

Misschien waren die vijftig jaar na de Tweede Wereldoorlog een uitzondering in de West-Europese menselijke geschiedenis, vervolgt ze. ‘De herinnering aan de gruwelijkheid van de Tweede Wereldoorlog heeft ons even gedwongen tot een andere kijk en nu glijden we weer terug naar 19de eeuws conservatisme.’ De juichende reacties aan radicaal-rechtse zijde in Nederland vindt ze schokkend. ‘Trump heeft zich laten zien als een autoritair leider die dreigt de vrije media om zeep te helpen en wraakcampagnes tegen politieke tegenstanders te beginnen. Hij wil met dictators goede zaak maken. Dat is anti-rechtsstatelijk. Ik vind dat de politiek dat gevaar moet erkennen. Als dat niet gebeurt, is dat een voorbode van ruige tijden in Europa en Nederland. Daar ben ik niet vrolijk over.’