Waarom winst Trump gevolgen heeft voor de digitale overheid

Met nog enkele dagen te gaan, loopt de spanning voor de Amerikaanse verkiezingen wereldwijd op. De uitslag kan mogelijk grote gevolgen hebben voor de Nederlandse digitale overheid wanneer Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump wint, stellen technologie-experts.

Wetenschapper Haroon Sheikh van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), die de overheid adviseert over technologiebeleid, stelt in het FD dat Europa zeer kwetsbaar is vanwege de afhankelijkheid van Amerikaanse cloudaanbieders. ‘Er zijn wel een paar Franse cloudaanbieders, maar die leggen het bij aanbestedingen vaak af tegen Amerikaanse partijen. Het is ook moeilijk op te boksen tegen de tientallen miljarden dollars die deze partijen jaarlijks investeren in de kwaliteit van hun dienstverlening en beveiliging.’

Sheikh sluit niet uit dat Europa en de VS op een dag echt in conflict kunnen komen, bijvoorbeeld als Trump president wordt. ‘Misschien hebben we over een aantal jaren een heel andere kijk op zaken. Of misschien willen de Amerikanen dat wij meedoen aan een oorlog tegen China, terwijl wij dat niet willen. Een president als Trump zou dan kunnen dreigen: “Weet je wat, dan halen we de cloud in Europa gewoon uit de lucht.” Dan staat de Nederlandse samenleving meteen stil.’

Cloud Act aanpassen

Hoogleraar cybersecurity Bart Jacobs van de Radboud Universiteit vreest ook dat de overheid in de knel komt met het cloudbeleid als Trump met zijn ‘America First’-strategie opnieuw aan de macht komt, zo geeft hij aan tegenover Binnenlands Bestuur. Volgens Jacobs zou Trump de bestaande Cloud Act kunnen aanpassen, waardoor het voor Amerikaanse inlichtingendiensten nog makkelijker wordt om toegang te krijgen tot Europese data.

Daarnaast verwacht Jacobs dat het EU-US Data Privacy Framework, dat nu voor bedrijven de juridische basis vormt voor gegevensoverdracht tussen de VS en Europa, opnieuw onder druk komt te staan. Dit verdrag wordt al jaren herhaaldelijk aangevochten bij de rechter. ‘Maar de tegenstanders zullen ongetwijfeld sterkere argumenten krijgen.’

Moeilijke verhoudingen

Verdergaande scenario’s zijn volgens Jacobs ook niet uit te sluiten. Hij benadrukt echter dat dit speculatieve voorbeelden zijn. Hij wijst op de moeilijke verhoudingen tussen Trump en bepaalde landen, zoals Iran, die tijdens zijn vorige presidentsperiode ontstonden. Theoretisch zou Trump beslissingen kunnen nemen met grote gevolgen voor Nederlandse organisaties die diensten afnemen van de techreuzen.

Jacobs schetst een voorbeeld: ‘Stel nu dat Trump de verkiezingen wint en Amerikaanse bedrijven verbiedt om zaken te doen met Iran, of gegevens te verwerken van Iraniërs. Een mogelijk gevolg is dat Iraanse studenten niet meer in Nederland kunnen studeren, omdat vrijwel alle Nederlandse universiteiten met Amerikaanse technologie werken, zoals Microsoft. Ik vraag me zelfs af of in zo’n geval nog een aanvraag uit Iran bij de IND in behandeling kan worden genomen.’

Overheidsadministraties

Wat Jacobs betreft moet Nederland, als het een soeverein land wil zijn, te allen tijde voorkomen dat het in zo’n situatie kan belanden. ‘Nog een voorbeeld: stel dat Trump zijn conflict met Venezuela verder aanwakkert en ook verwerkingsverboden oplegt. Zo’n maatregel zou ertoe kunnen leiden dat niemand uit Venezuela nog in Nederlandse overheidsadministraties kan worden verwerkt als die draaien op Microsoft. Daar wil je als land toch zelf over kunnen beslissen.’

Jacobs wijst erop dat ook de samenwerking tussen de Nederlandse en Amerikaanse inlichtingendiensten lastiger kan worden wanneer Trump aan de macht komt. ‘Hij is in het verleden meermaals ervan beschuldigd dat hij staatsgeheimen heeft doorgegeven aan de Russen, of in ieder geval heel slordig omgaat met staatsgeheime informatie. Ik kan mij voorstellen dat landen in Europa dan minder bereid zullen zijn om gegevens met Amerika te delen.’ In de inlichtingenwereld geldt: ‘quid pro quo,’ vertelt Jacobs. ‘Jij geeft wat, en dan krijg je wat terug. Het kan ertoe leiden dat zowel de VS als Europese landen uiteindelijk over minder inlichtingen beschikken. Door die verdeeldheid speel je Rusland dan in de kaart.’

'Dan ligt ons hele systeem plat'

Ook bij het Centraal Planbureau (CPB) wordt de afhankelijkheid van Amerikaanse cloudbedrijven als een groot risico beschouwd. Dit staat volgens CPB-onderzoeker Debby Lanser los van wie er straks in het Witte Huis zit, zo meldt ze aan Business Insider. Europa heeft bijvoorbeeld geen enkel techconcern van wereldformaat, terwijl de VS bedrijven als Microsoft, Apple, Meta, Google en Amazon heeft. ‘De wereldwijde cloudmarkt wordt gedomineerd door de Amerikanen, terwijl 70 procent van de AI-modellen is ontwikkeld door de VS.’

De nauwe banden met de VS bieden Nederlandse bedrijven volgens Lanser veel kansen, maar er is ook een keerzijde, waarschuwt ze. Beleidswijzigingen in de VS kunnen de toegang tot cruciale technologieën beperken, wat grote gevolgen kan hebben. ‘Wat als de VS ons de toegang tot de cloud ontzeggen? Dan ligt ons hele systeem plat.’