Daling geboortecijfer moet hoognodig op EU-agenda

De Europese Commissie en de lidstaten moeten de demografische uitdaging van de toekomst aanpakken. Dat vindt de gereputeerde Brusselse denktank Bruegel. Anders hebben we straks veel zorgbehoevende ouderen maar niemand om ze te verzorgen.

Jonge ouderen

In 2030 voelt de Europese Unie de gevolgen van de vergrijzing sterker dan nu. De zorgkosten stijgen, beroepsbevolkingen krimpen. Dat kost 1 procent van het bruto binnenlands product, zo stelt de Brusselse politiek-economische denktank Bruegel. Het aantal 85-plussers is in 2050 met 6 procent het dubbele van de huidige 3 procent. Maar de groep ouderen betreft eveneens de jongere ouderen van 65-plus, want ook die groep groeit. Nu is in de EU 36 procent ouder dan 65, in 2050 is dat 55 procent en in 2100 is het 65 procent. De beroepsbevolking van 20 tot 64 jaar daalt van 264 miljoen tot 207 miljoen mensen in 2050, een daling van 21 procent. 

Subsidies

Het blijft voorlopig een open vraag of gericht overheidsbeleid werkt om het geboortecijfer omhoog te krijgen. Sommigen landen geven veel uit en blijven desondanks een laag geboortecijfer houden, zoals 
Polen en Finland. In Polen gaat 15 procent van die uitgaven naar kinderen, in Luxemburg 14,8 procent, in Estland 12,8 procent. Andere landen geven relatief weinig uit en hebben toch een hoog geboortecijfer, zoals Tsjechië en Roemenië. In beide landen is er overigens wel sprake van krimpende cijfers. Hongarije heeft een genereus pakket: dat land geeft subsidies, belastingpauzes en leningen aan gezinnen ter grootte van 5 procent van het bruto binnenlands product. In de ontwikkeling van het geboortecijfer is die inspanning (nog) niet terug te zien.

Immigratie

Zonder immigratie betekenen al die cijfers een belangrijke bedreiging voor de welvaartssystemen in de Europese Unie en voor de openbare financiën, stelt Bruegel verder. Immigratie zou het probleem voor een stukje kunnen oplossen. Tot 2050 worden 41 miljoen nieuwkomers verwacht. Immigratie is goed voor de groei van de beroepsbevolking, draagt bij aan het bruto binnenlands product en reduceert overheidsuitgaven, zegt Bruegel. Een combinatie van immigratie, een actievere arbeidsparticipatie en een hoger geboortecijfer kan volgens Bruegel een half procent opleveren aan BBP-groei.

Begrotingen

Dat er minder werknemers beschikbaar zijn om goederen en diensten te produceren leidt tot een rem op de economische groei. Bijkomend effect is dat de belastinginkomsten dalen, omdat er minder werkende mensen zijn. Bovendien wordt met een oudere bevolking de druk op de begrotingen groter, omdat inwoners meer zorg nodig hebben. Bruegel becijfert dat in de Europese Unie in 2050 per hulpbehoevende oudere nog maar anderhalve persoon beschikbaar is tegen de 2,7 personen die nu gemiddeld beschikbaar zijn.

Zorgverlening

Nu al is er een tekort aan langetermijnzorg in de EU, zegt Nina Ruer, onderzoeksassistent bij Bruegel. ‘Ik denk dat lidstaten dit moeten adresseren als een zeer urgente beleidsprioriteit. Ze kunnen de salarissen verhogen om meer medewerkers te krijgen, meer opleidingen bieden, meer zorgmedewerkers van buiten de EU toelaten.’ Verder wijst ze naar mogelijkheden als het uitbreiden van zorgverlof. In 2030 zullen de lidstaten de kosten al op de begrotingen voelen, zegt Ruer. Van 2025 tot 2031 moeten bijna alle EU-lidstaten hun schatkist daarom al op orde krijgen om de zorg straks te kunnen betalen. 

Bijscholing

Maar er is meer. Een oudere bevolking aan het werk houden, vraagt bijvoorbeeld van zowel de private als publieke sector nogal wat innovaties in het personeelsbeleid van de toekomst, denkt Ruer. Door snel veranderende technologische veranderingen, lopen ze veel risico dat hun vaardigheden verouderen. Oudere medewerkers zijn minder mobiel in de arbeidsmarkt. Ze wisselen minder makkelijk naar een ander beroep of naar een andere sector van de economie. ‘Maar de veranderende arbeidsmarktstructuur vraagt dat wel. Dus moet de toegang van ouderen tot die arbeidsmarkt beter worden. Overheidsbeleid moet de focus meer en meer hebben van her- en bijscholing, omdat de vaardigheden van oudere medewerkers met de medewerker zelf ook verouderen.’ 

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week.(inlog)