Uitermark: wacht doorrekening kiesstelsels af

Is het huidige kiesstelsel nog wel van deze tijd of is het tijd voor vernieuwing? Het kabinet kondigde aan dat het de regionale band tussen kiezer en gekozene via een nieuw evenredig kiesstelsel wil versterken. Minister Judith Uitermark (BZK) laat nu drie varianten onderzoeken en vraagt de Tweede Kamer om dit onderzoek eerst af te wachten alvorens over het thema 'verkiezingen' te debatteren.

 

Varianten doorrekenen

Aanstaande donderdag staat het commissiedebat ‘Verkiezingen’ gepland, geeft minister Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in haar Kamerbrief aan. Maar de keuzes rond het kiesstelsel kunnen dan nog niet worden besproken, aangezien die nog worden doorgerekend door de universiteiten van Leiden en Twente. In oktober zei de minister bij de begrotingsbehandeling BZK dat ze die universiteiten de opdracht had gegeven om verschillende kiesstelselvarianten door te rekenen.

Drie varianten

Het ging om drie varianten: het Scandinavisch/Zweeds model, het kieskringenstelsel en het stelsel ‘Met één stem meer keus’, die overigens al eerder in consultatie is geweest. ‘De doorrekeningen moeten antwoord geven op de vragen onder welke omstandigheden en bij welke variant van het kiesstelsel de evenredige vertegenwoordiging van de partijvoorkeuren van kiezers wordt gegarandeerd en bij welke variant de verschillende regio’s evenredig(er) vertegenwoordigd worden’, schrijft de minister.

Uitstel commissiedebat

Als de keuzes rond het kiesstelsel duidelijk zijn, zal de minister de Tweede Kamer daarover informeren, waarna de Kamer kan besluiten er al dan niet een debat aan te wijden. Uitermark wil graag in gesprek met de Kamer over deze 'belangrijke wijziging'. Ze verwacht in maart 2025 duidelijkheid te kunnen geven over de richting die het kabinet voor ogen heeft voor het kiesstelsel en dan stuurt ze de Kamer ook het onderzoeksrapport toe. Ze geeft de Kamer nu in overweging om dit commissiedebat uit te stellen, zodat keuzes rond het nieuwe kiesstelsel hier eveneens bij betrokken kunnen worden.

Per kieskring andere lijst

In het begrotingsdebat zei Uitermark nog dat het kabinet de mogelijkheid uitwerkt om een stelsel met kiesdistricten in te voeren met regionale kandidaten, in combinatie met een landelijke lijst. ‘Een van de varianten die worden doorgerekend is het kieskringenstelsel, waarbij we uitgaan van de huidige wet, maar waarbij partijen per kieskring een andere lijst moeten indienen.’ De primaire inzet is volgens Uitermark om te kijken naar een soort districtenstelsel met tien tot twaalf districten, ‘waarbij we wel zullen blijven binnen de grondwettelijke eis van evenredige vertegenwoordiging’. ‘Dat is en blijft het uitgangspunt.’

Regionale lijst al mogelijk

De ChristenUnie en de SGP hadden eerder al zorgen uitgesproken over dit nieuwe kiesstelsel. De ChristenUnie stelde voor om de mogelijkheid van kieskringen in het huidige stelsel beter te benutten. CU-Kamerlid Don Ceder zei tijdens het begrotingsdebat: ‘Heel veel mensen weten het niet, maar in ons huidige kiesstelsel is het al mogelijk om ook regionaal met lijsten te werken. Dus die variant is er. Die wordt weinig benut. Ik zou zeggen: laten we daar wat meer ruchtbaarheid aan geven.’

Twee sporen

Uitermark antwoordde Ceder dat er langs twee sporen wordt onderzocht, ‘om daarna zo goed mogelijk de keuze te kunnen maken’. ‘Daar zitten voor- en nadelen aan. In het geval dat het kabinet voorstaat, is het een systeem waarin we in het hele land werken met kiesdistricten. In een andere variant zitten meer keuzemogelijkheden.’ De SGP vroeg zich af of de evenredige vertegenwoordiging in het nieuwe kiesstelsel in gevaar komt en of lijstverbindingen mogelijk blijven. Uitermark meldde hem dat in de doorrekeningen van de universiteiten van Leiden en Twente er ‘nadrukkelijk aandacht is voor de gevolgen voor de zetelverdeling van de verschillende kiesdrempels en lijstverbindingen’.