‘Omstandigheden boeren- en klimaatprotesten verschillen’

Minister Dilan Yesilgöz (VVD) van Justitie en Veiligheid erkent dat er verschillen waren in de manier waarop de politie ingreep bij boerenprotesten en bij een demonstratie van klimaatactivisten op dezelfde dag, afgelopen juni. Maar ze wijst er ook op dat ‘de verschillende situaties zich slecht laten vergelijken en het lokaal gezag afwegingen maakt op basis van de lokale situatie’.

Verschil in aanpak

Op 22 juni j.l. liep het verkeer in Nederland vast, omdat boeren massaal met hun trekkers de snelweg op gingen. Er ontstonden gevaarlijke situaties door blokkades, maar de politie kon de ontwrichting niet voorkomen en greep nauwelijks in. Op dezelfde dag protesteerden actievoerder van Extinction Rebellion en de Christian Climate Action in het hoofdkantoor van de Belastingdienst in Den Haag. Daar werden 22 demonstranten door de politie gearresteerd en een aantal vastgezet in een busje. Een verschil in aanpak die Kamerleden Frank Wassenberg (Partij voor de Dieren) en Sylvana Simons (BIJ1) noopten tot vragen aan minister Yesilgöz. Waarom wordt er verschillend gehandhaafd?

Geen vrijbrief

Yesilgöz erkent het verschil in aanpak, maar wijst ook op het verschil in omstandigheden, waarin beide demonstraties plaatsvonden. Haar ambtsvoorganger gaf al eerder aan dat verschillende situaties zich slecht laten vergelijken en dat het lokaal gezag afwegingen maakt op basis van de lokale situatie. ‘Dat was ook op 22 juni jl. het geval.’ Ze vindt het demonstratierecht een groot goed ‘dat evenwel geen vrijbrief biedt voor het plegen van strafbare feiten’ en wijst erop dat de wet geldt voor iedereen. Rondom de boerenprotesten heeft bestuurlijke afstemming plaatsgevonden tussen lokaal bestuur, OM en politie. ‘Daarbij zijn enkele uitgangspunten als advies voor de lokale driehoeken gedeeld met burgemeesters, onder meer dat de overheid zichtbaar en merkbaar optreedt tegen blokkades en andere buitenwettelijke acties. Waar directe handhaving niet mogelijk is wordt ingezet op opsporing en vervolging na de acties.’

Geen rechtsongelijkheid

Volgens de minister was het bij de inzet van trekkers met het oog op de veiligheid van andere weggebruikers en politiemedewerkers ‘niet altijd goed mogelijk om ter plaatse handhavend in te grijpen’. ‘Dat is in sommige gevallen wel gebeurd bij excessen, zoals blokkades van de snelweg.’ Daarnaast is en wordt achteraf geverbaliseerd op basis van kentekengegevens en beeldmateriaal, benadrukt ze. Sinds 22 juni j.l. zijn in totaal in ieder geval 700 extra verkeersboetes uitgeschreven voor overtredingen die gerelateerd zijn aan boerenprotesten. Het daadwerkelijke aantal ligt mogelijk hoger. Daarnaast zijn de afgelopen tijd ruim honderd personen aangehouden vanwege overtredingen en misdrijven die verband houden met de boerenprotesten. Ook bij die protesten is dus handhavend opgetreden en daarom vindt ze dat er geen sprake is van rechtsongelijkheid.

Geweld

De vragen van Simons gaan meer over het naar haar mening gewelddadige karakter van het politie-ingrijpen bij de klimaatdemonstratie in Den Haag. Volgens de minister is het voor de politie ‘soms onvermijdelijk om bij het uitvoeren van haar taak geweld te gebruiken indien dat absoluut noodzakelijk is’. De minister wijst erop dat de politie de demonstranten meermaals heeft gevorderd het pand van de Belastingdienst te verlaten, nadat de demonstratie was beëindigd, anders zou er een aanhouding volgen. Daar werd door 17 demonstranten geen gehoor aan gegeven, waarna zij zijn aangehouden. Het is niet aan mij, maar aan andere autoriteiten om te oordelen over het geweld dat hierbij door de politie is gebruikt. Geweldsaanwending door de politie moet worden gemeld en getoetst.’

Uitdroging

De minister weet wel dat de politie formele klachten heeft ontvangen over het feit dat mensen langere tijd in een afgesloten busje hebben gezeten. Daarbij zou de binnentemperatuur zodanig zijn opgelopen dat, volgens deze demonstranten, uitdroging en oververhitting dreigde. De politie zou geweigerd hebben te reageren op hun hupvraag en zou later hebben aangegeven zich al van tevoren bewust te zijn van het feit dat de luchtverversing in de bus niet werkte. Yesilgöz is niet bereid excuses aan te bieden voor het vermeende gewelddadige optreden van de politie. ‘De politie handelt bij het handhaven van de openbare orde onder het gezag van de burgemeester. De burgemeester legt daarover verantwoording af aan de gemeenteraad.’