‘Ik ben een atypische bestuurder’

Mariëtte van Leeuwen rolde de lokale politiek in en hield glansrijk stand in het stadhuis. Ze is inmiddels nestor van het Zoetermeerse college en leidt als enige lokalo een VNG-commissie. ‘Ik had nooit gedacht dat ik het leuk zou gaan vinden.’

Mariëtte van Leeuwen, wethouder te Zoetermeer:  ‘ik ben een atypische bestuurder’

Wie is die mijnheer Nawijn; wat wil hij toch van mij?, vroeg Mariëtte van Leeuwen zich af toen de oud-LPF minister haar eind 2005 belde met de vraag of ze op de lijst van zijn nieuwe partij in Zoetermeer wilde staan. ‘Als je het doet, sta je nummer drie; eerste vrouw.’

Van Leeuwen: ‘Ik was totaal overdonderd. Ik had een goede baan in het bedrijfsleven en helemaal geen politieke ambities. Mijn partner zei: “Waarom doe je het niet? Zo’n verkiezing meemaken, hartstikke interessant.” Geen idee in welk tumult ik terecht zou komen. Veel mensen in dit vak hebben ernaar gestreefd. Het is misschien niet zo verstandig om in Binnenlands Bestuur te zeggen, maar het is wel de waarheid: de politiek is mij overkomen; ik ben erin gerold’, zegt de Zoetermeerse wethouder economische zaken, jeugd, sport, coördinatie drie decentralisaties en eerste locoburgemeester Mariëtte van Leeuwen (40).

Hilbrand Nawijn bleek een scherp oog te hebben voor politiek talent en gooide zijn ontdekking onmiddellijk voor de leeuwen. Mariëtte van Leeuwen: ‘We kwamen in 2006 als nieuwe partij met vijf zetels in de raad en ik werd vicevoorzitter van de fractie. De allereerste keer dat ik in de raadszaal was, moest ik een interpellatie overnemen van Hilbrand. Ik wist niet eens wat een interpellatie was!’

Als een terriër vroeg Van Leeuwen door. ‘Waarom gaf de wethouder nou geen antwoord? Ik had wel genoeg vragen gesteld, zei de burgemeester. Later heb ik begrepen dat je als wethouder niet altijd specifiek kunt zijn, hoewel ik nog nooit een raadslid ben tegengekomen zoals ik’, schatert Van Leeuwen. ‘Hilbrand zocht een verfrissend en atypisch raadslid. Dat past ook wel bij het activistische karakter van een nieuwe lokale partij. Ik ben nog steeds een atypische bestuurder, maar ik moet zeggen dat van dat activistische in mij weinig over is.’

Partij schaken
Mariëtte van Leeuwen werd in 2010 namelijk wethouder in Zoetermeer (124 duizend inwoners), ‘en dan realiseer je je dat besturen geen partijtje voetbal is maar een partij schaken’. En ze kwam erachter dat het politieke bloed ondertussen rijkelijk door haar aderen stroomde en dat niets zo leuk was als besturen.

‘Het klinkt natuurlijk een beetje verwaand, maar ik ben er wel verdomd goed in. Ik begrijp hoe de politiek werkt en ik kan mij er heel goed in bewegen. Ik had nooit gedacht dat ik het leuk zou gaan vinden, maar ik geniet er met volle teugen van. Toch hecht ik niet aan het pluche. Ik doe dit werk echt voor de samenleving, voor de jeugdzorg in het bijzonder. Daarin ben ik volhardend. In die zin ben ik veranderd van een activist in een idealist. Als het niet meer over de idealen gaat en het besturen een kunstje wordt, dan ben ik weg. Laat dan iemand het stokje overnemen die zich nog kan verwonderen. Zolang je je verwondert, kun je meerwaarde hebben.’

Erelid van de Vereniging van Zuid-Hollandse Gemeenten Bas Eenhoorn verwonderde zich over de talentvolle jonge wethouder in Zoetermeer en bedacht welke meerwaarde Van Leeuwen zou kunnen hebben voor ‘s lands samenwerkende gemeenten. Dat zag de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ook. Mariëtte van Leeuwen zit sinds 2014 in het bestuur (‘verfrissend en onconventioneel’ noemt een medebestuurslid haar) en is voorzitter van de commissie gezondheid en welzijn. De eerste (en enige) VNG-commissievoorzitter van een lokale partij.

Van Leeuwen is er trots op, maar ook reëel. ‘Een aantal minderheden kwam samen; zo bescheiden ben ik ook wel weer. De VNG kijkt ook naar bestuurders van lokale partijen. Ik ben er een, ben een vrouw en had in mijn eerste collegeperiode geen kras opgelopen: dan gooi je al snel hoge ogen als bestuurder in een gemeente met meer dan 100 duizend inwoners. Maar ik vind het zeker een eervolle taak die ik ook heel serieus neem. En ik realiseer mij dat de commissie mij niet zou hebben voorgedragen als ik kwalitatief onder de maat was geweest. Je leidt wel de onderhandelingen met de staatssecretaris en bent in veel gevallen toch de woordvoerder van 390 gemeenten.’

Chronisch gekat
Als we elkaar ontmoeten in restaurant Bo & Ro aan de Grote Dobbe, heeft de onvolprezen Nieuwe Revu Zoetermeer in een reportage neergezet als ‘een stukje Oostblok in Nederland’. Niets deugt aan de city of leisure. Trekt ze zich dat chronische gekat aan? Van Leeuwen: ‘Al die clichés. De tijd dat ik mij ertegen ging verdedigen, heb ik ver achter mij gelaten. Omdat ik het niet meer nodig vind.’

Ze doen het in Zoetermeer economisch behoorlijk goed, zegt Van Leeuwen. ‘We bieden veel evenementen en de mensen wonen hier erg graag. Wij kiezen onze momenten en vieren die. We zijn bezig met de ontwikkeling van de Holland Outlet Mall, direct naast het Stadshart. De eerste binnenstedelijke outlet van Nederland. Als er een plek komt in Zuid-Holland, dan gebeurt het in Zoetermeer zeggen de private investeerders. De stad ligt op maximaal een uurtje rijden voor acht miljoen mensen. Geen enkele andere stad kan binnenstedelijk zoveel vierkante meters vrijmaken.’

College en raad moeten nog een officieel standpunt innemen over de Holland Outlet Mall, maar wethouder Van Leeuwen hoopt dat het winkelcentrum er over een paar jaar wel gewoon staat. ‘Ik geloof namelijk dat het Zoetermeer heel veel kansen biedt. Je kunt koudwatervrees hebben voor zo’n outlet mall, en ik neem de bezwaren zeker serieus, maar op een dag moet je wel over de sloot springen. Je kunt in deze tijd niet blijven hangen bij wat je had.’

Toch mooi voor een wethouder economische zaken: een heuse outlet mall op je conduitestaat. Misschien wel met een Van Leeuwen Arcade. ‘Of het mijn baby is? Nee. Mijn gemotiveerdheid haal ik uit mensen, niet uit stenen. De Holland Outlet Mall is ook geen emotioneel proces. Als het straks toch misgaat, dan baal ik daar enorm van, maar als het hier in de stad misgaat met een gezin of met een kind, dan lig ik daar echt wakker van!’

Groot en sterk
Voor de positieve krantenkoppen hoef je je niet te bekommeren om de jeugdzorg, weet jeugdwethouder Van Leeuwen. ‘Je komt alleen in het nieuws als het fout gaat, maar de jeugdzorg is zó noodzakelijk’, zegt de wethouder. Om eraan toe te voegen: ‘De jeugdzorg is nu nog een couveusekindje. Het kind moet groot en sterk worden en daar is aandacht en innovatie voor nodig. Als dat niet gebeurt en we de jeugdzorg niet veranderen, dan explodeert het systeem over een paar jaar. In Zoetermeer hebben we 30 procent meer jongeren in de jeugdhulp terwijl de budgetten dalen. We zijn het slachtoffer van ons eigen succes.’

Van Leeuwen vreest dat door dit ‘succes’ de noodzakelijke vernieuwing (hoe doe je meer met minder) mislukt. ‘We bouwen een nieuwe organisatie en behouden de oude. We houden alle ballen in de lucht. Dat is begrijpelijk, want er moet een vangnet blijven, maar voor innovatie blijft geen geld over. En zonder innovatie mislukt de decentralisatie. Dat zou vreselijk zijn omdat we de jeugdzorg vanuit de wijken veel beter kunnen organiseren.’

De mensen zonder stem zijn de dupe als de jeugdzorg ontploft, meent Mariëtte van Leeuwen. ‘Ouders hoor je er niet over, kinderen al helemaal niet. Ze schamen zich. Juist daarom motiveert de jeugdzorg mij. En daarom is het ook zo fijn om een waardevolle bijdrage te kunnen leveren in de VNG-commissie gezondheid en welzijn én in de subcommissie jeugd.’

Genieten
Wel oppassen dat Den Haag niet belangrijker wordt dan Zoetermeer, want waar blijf je dan als lokale partij? Mariëtte van Leeuwen: ‘Misschien ontgroei ik op een gegeven moment Zoetermeer, maar nu kan ik gelukkig nog genieten van de Zoetermeerse dingen. Ik geloof erg in de lokale overheid; dat is, denk ik, waarom ik gemotiveerd blijf.’

Van Leeuwen kan die lokale overheid dienen als wethouder, maar wat zou ze vinden van een burgemeesterschap? Ervaring en benul genoeg. Ze is met meer dan zes dienstjaren de langstzittende wethouder van Zoetermeer. Drie Zoetermeerse wethouders werden in haar tijd burgemeester (Pieter Smit van Oldambt, Edo Haan van Maassluis en Patrick Domburg van IJsselstein). Van Leeuwen: ‘Zoetermeer is een goede kweekvijver. Er spelen hier veel dossiers en er is altijd wat te beleven.’ Niet verwonderlijk dat het Voorburgs Dagblad dit voorjaar meldde dat Mariëtte van Leeuwen was ‘uitgenodigd’ om te solliciteren naar het burgemeesterschap van het naburige Leidschendam-Voorburg. De volgende Zoetermeerder die het nest zou verlaten?

Van Leeuwen: ‘Mensen gingen het invullen: zo lang wethouder, zit bij de VNG, een vrouw met een netwerk in Den Haag. Ik heb in Voorburg gewoond en er woont veel familie. Ik werd suf gebeld. Ik heb niet gesolliciteerd. Mijn ambities reiken verder. Als ik nu verhuis en een stap maak, dan doe ik dat als ik ergens langer wil blijven. Als ik een grote uitdaging zie en ergens mijn tanden in kan zetten. Ik weet zeker dat Leidschendam-Voorburg de zaken goed voor elkaar heeft. Nee, als ik vertrek uit Zoetermeer, dan is het een duurzame stap. Ik wil ook niet dat mijn kinderen een nomadenbestaan gaan leiden. Kinderen zijn al zo kwetsbaar.’

Complexe opgaven
Leidschendam-Voorburg zou ook te veel een gespreid bedje zijn. Mariëtte van Leeuwen: ‘Ik zou alleen burgemeester willen worden in een stad met een complexe opgave. Emmen gaat op zoek naar een burgemeester. Mensen trekken er weg, de voorzieningen verschralen. Die stad heeft het heel moeilijk. Er moet een plan komen. Ik houd van complexe opgaven. Het is een voorbeeld, hè, want ze zullen daar niet zo snel kiezen voor een dame uit Zoetermeer.’ Mariëtte van Leeuwen zit niet op de schopstoel in Zoetermeer en ze is er erg populair, maar als er één sector een Van Leeuwen wel kan gebruiken, dan is het de zorg. Vindt ze zelf.

‘In de zorg zou ik mij kunnen uitleven met allemaal vernieuwende ideeën. Dat probeer ik nu als wethouder van buitenaf, maar dan van binnenuit. Als ik een ziekenhuis binnenloop, denk ik: waarom gaat het hier zo? Kunnen we dan niet anders organiseren? Ik snap niet dat we zo veel geld in de zorg kunnen verspillen, terwijl de kosten omlaag moeten. Als ik bij een GGZ-instelling kom, vraag ik mij ook af: waarom loopt het hier zo? Dat kan echt beter; daar ben ik wel achter.’

CV
Mariëtte van Leeuwen werd op 5 november 1975 geboren in Deventer. Ze studeerde facility management aan de Hogeschool Utrecht. Van Leeuwen was tussen 2006 en 2010 raadslid voor de Lijst Hilbrand Nawijn in Zoetermeer. Ze is er sinds 2010 wethouder economische zaken, jeugd, sport, coördinatie drie decentralisaties en locoburgemeester. Mariëtte van Leeuwen is bestuurslid van de VNG, voorzitter van de VNG-commissie gezondheid en welzijn en lid van de subcommissie jeugd.