Drie lokale referenda op verkiezingsdag EU

Drie gemeenten houden op 6 juni, de dag van de Europese verkiezingen, ook een referendum. In Amsterdam, Alkmaar en Katwijk kunnen inwoners naast dat zij hun stem uitbrengen voor het Europees Parlement ook beslissen over lokale kwesties. De onderwerpen waarover gestemd wordt en de manieren waarop de referenda tot stand zijn gekomen lopen sterk uiteen.

Katwijk

Bewoners van Katwijk kwamen begin dit jaar in opstand toen de gemeente bekendmaakte dat zij het gereguleerd parkeren (lees betaald) wilde gaan uitbreiden. Dat is volgens het gemeentebestuur nodig om de gewenste woningbouw te realiseren, aldus Omroep West. Echter was er genoeg steun onder de bevolking om een raadgevend referendum over de kwestie af te dwingen.

Spelregels  

Althans, afdwingen is wellicht een groot woord. Gemeenteraden moeten instemmen met het verzoek van inwoners om een referendum te houden. In Katwijk werd dat verzoek gehonoreerd met grote meerderheid. Alleen de lokale SGP stemde tegen. In Nederland kan enkel een raadgevend referendum worden gehouden. Een eventuele tegenstem van de Katwijkers moet dus worden gezien als een dringend advies om het betaald parkeren niet uit te breiden.

Alkmaar

Alkmaar houdt op 6 juni een referendum over een algeheel vuurwerkverbod. Op dit moment is er met oudjaar alleen nog in de oude binnenstad een verbod op het afsteken van vuurwerk, maar een deel van de gemeenteraad wil een algeheel verbod en vindt het een groot- en omstreden genoeg onderwerp om de inwoners direct over te laten meepraten. Er gaat dus, in tegenstelling tot de twee andere referenda die worden benoemd in dit artikel, geen burgerinitiatief aan vooraf. Het betreft een ambitie uit het coalitieakkoord.

Praktische overwegingen

De reden dat Alkmaar het referendum tegelijk met de Europese verkiezingen laat plaatsvinden is vooral een kwestie van efficiëntie, laat een woordvoerder weten. 'Het zorgt voor lagere kosten en kan de opkomst bevorderen.' Wat die opkomst betreft: het is niet zo dat inwoners die voor het referendum willen stemmen ook moetens stemmen voor de Europese verkiezingen, of andersom. Volgens de gemeente zijn er in Alkmaar 90.000 kiesgerechtigden voor het referendum, en bijna 87.000 kiesgerechtigden voor de Europese verkiezingen. Voor het referendum mogen namelijk ook Alkmaarders zonder de Nederlandse nationaliteit stemmen, als zij tenminste vijf jaar woonachtig zijn in Nederland. 

'De raad zal een besluit moeten nemen'

In Alkmaar wordt niet gestemd over een bestaand beleidsvoorstel, maar over een mogelijk nieuw beleidsvoorstel. De gemeente laat weten dat in het geval van een positief stemadvies (vóór een algeheel vuurwerkverbod) het college met een voorstel zal komen om de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) aan te passen. De gemeenteraad zal dan een besluit moeten nemen over dat raadsvoorstel. De coalitie heeft in haar akkoord wel afgesproken dat het referendum voor hen bindend is. In buurgemeente Heiloo gaan al geluiden op om net als Alkmaar een vuurwerkreferendum te houden, het liefst ook nog op de dag van de Europese verkiezingen.

Amsterdam

In Amsterdam is veel te doen geweest over het nieuwe plan over de 'Hoofdgroenstructuur'. Daarin beschrijft het gemeentebestuur de plekken die groen moeten blijven, en waarop niet gebouwd mag worden. Natuur- en bewonersorganisaties kwamen vorig jaar in opstand tegen de plannen. Ze vinden ze te flexibel, en menen dat ze onvoldoende bescherming bieden voor groen en tegen bouw, schreef Het Parool erover. 

Misleidend?

Hierop werd een handtekeningactie gestart, waarna de gemeenteraad instemde met het houden van een referendum. Deze week nog ontstond er ophef over de Engelstalige promotieborden die de gemeente had geplaatst om het referendum onder de aandacht te brengen. De tekst zou volgens de oppositie misleidend zijn, omdat net leek alsof inwoners vóór of tegen de bescherming van het groen in de stad moesten stemmen. Terwijl het eigenlijk alleen gaat over dit specifieke plan. Daarop besloot burgemeester Halsema de teksten aan te passen.

Complex

Het lastige van het Amsterdams referendum, in tegenstelling tot de stemmingen in Katwijk en Alkmaar, is dat het gaat om een complex beleidsplan, in plaats van een vrij op rechtlijnige keuze van het gemeentebestuur. Het plan over de Hoofdgroenstructuur laat zich lastig vangen in een vóór of tegen stem, wat ook blijkt uit de ophef rondom de promotieborden. 

Wat dan wel?

Wanneer de Amsterdamse bevolking in meerderheid tegen het plan blijkt te zijn is dat net als bij de andere referenda slechts een advies aan de raad, en zal de gemeente waarschijnlijk terug moeten naar de tekentafel. Wat de inwoners dan wel willen zal lastig te duiden zijn aan de hand van enkel het referendum, terwijl dit in Alkmaar en Katwijk een stuk helderder is.