Met de juiste stimulans

Observaties bij missiegedreven innovatie.

Met het missiegedreven innovatiebeleid willen we het innovatieproces zo stimuleren dat we kennis ontwikkelen waar we uiteindelijk impact mee maken. Maar geven we in dit hele proces de juiste prikkels? In de eerste twee delen van deze reeks kijken we hoe we komen tot goede samenwerkingen en oplossingen die breed kunnen worden toegepast. In dit derde deel aandacht voor de vraag hoe we met instrumentarium het innovatieproces ondersteunen.

Gebrek aan regie

Vanuit missiegedreven innovatiebeleid en de opgestelde kennis- en innovatieagenda’s stellen we steeds strengere eisen aan programma’s en projecten; we willen leren en innoveren over de grenzen van sectoren, disciplines, beleidsvelden en onderwijsniveaus, en we willen impact maken. Tegelijkertijd constateren we dat structurele ondersteuning bij het vormen van nieuwe consortia, benutten van kennis en opschalen van oplossingen beperkt is. Netwerkpartijen als brancheverenigingen, industrieclusters of regionale organisaties vervullen daarin soms een faciliterende rol, maar het is niet altijd hun primaire taak. Kansen buiten het bekende domein die vragen om extra inspanningen blijven daardoor liggen.

Gefragmenteerd instrumentarium

Gegeven de eerder beschreven uitdagingen rond samenwerking, valorisatie en opschaling blijkt het subsidielandschap erg gefragmenteerd. In grote lijnen richt de ondersteuning zich op kennisontwikkeling, bijvoorbeeld via door NWO gefinancierd fundamenteel- en industrieel onderzoek of via door Topsectoren gefinancierd industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling. Regelingen die meer gericht zijn op innovatie in de praktijk, bijvoorbeeld via RVO, bieden ondersteuning bij ontwikkeling en demonstratie, maar hebben niet automatisch een duidelijke link met onderzoek. Waardevolle onderzoeksresultaten vinden hierdoor dus maar beperkt hun weg naar bedrijven en maatschappelijke organisaties. Naast de landelijke instrumenten bieden ook regio’s innovatieondersteuning met hun eigen focus en voorwaarden. Ondanks alle goede bedoelingen leidt dat tot verdere versnippering van middelen en initiatieven.

Witte vlekken

In een goedwerkend innovatie ecosysteem worden maatschappelijke kennisvragen geadresseerd in onderzoeksprojecten. Nieuwe inzichten en concepten worden vervolgens via innovatieprojecten doorontwikkeld tot kansrijke oplossingen. En tot slot is het voor echte impact essentieel dat oplossingen breed worden toegepast en opgeschaald. Een dergelijk ecosysteem vraagt niet alleen nauwe afstemming tussen verschillende partijen, maar ook extra initiatief of stimulans. Bijvoorbeeld bij het in kaart brengen van potentiële cross-overs tussen kennisvelden, bedrijfstakken en regio’s, of bij het vormen van nieuwe samenwerkingen tussen onderzoeksgroepen, bedrijven, overheden en burgers. Maar ook het opstellen van concrete actieplannen met een duidelijke businesscase en breed draagvlak is een belangrijke voorwaarde.

Monitoring

Om te bepalen of instrumentarium voldoende effectief wordt ingezet is het belangrijk meer grip te krijgen op het innovatieproces. Het blijft ingewikkeld om de daadwerkelijke impact van projecten en programma’s te meten. Zowel de resultaten bij de direct betrokken partners als de bredere economische en maatschappelijke effecten. Bovendien wordt echte impact vaak pas na verloop van tijd zichtbaar. We proberen uiteraard wel steeds meer en beter te monitoren, maar een gedeelde visie en aanpak lijkt nog te ontbreken. Het kan daarbij helpen goed met elkaar na te denken wat we willen en kunnen meten, welke informatie dat geeft, en vooral ook welke informatie dat niet geeft. Op basis van die antwoorden kunnen we slimmer onze inspanningen volgen en de gewenste inzet van het instrumentarium bepalen, zodat we beter sturen op het volbrengen van maatschappelijke missies.

Met het beschikbare instrumentarium geven we duidelijke prikkels aan het innovatieproces. Tegelijkertijd kunnen we dus op onderdelen met een paar extra inspanningen het effect aanzienlijk vergroten. In het volgende deel laat ik zien hoe we met gerichte acties de randvoorwaarden kunnen creëren om impactvoller te innoveren.

Wil je hierover eens van gedachten wisselen? Ik ga graag met je in gesprek.

Jasper de Graaf