Gebeurt op 15 maart hetzelfde als in de VS?

Nederland weet de ogen op zich gericht. Na de Brexit en de overwinning van Donald Trump tobben politici en media met de vraag of de onverwachte afstraffing van de gevestigde orde een gevolg krijgt op het Europese vasteland. En dan vooral: hebben we kiezers over het hoofd gezien?

Voor een deel lijkt het daarop, want de sentimenten die de populariteit van de PVV verklaren lijken erg op die die Trump tot president maakten: anti-establishment, anti-immigratie, anti-islam, teleurgesteld in hoe het gaat in het land en zich niet gehoord voelen. Zorgen om de welvaartstaat, boos over de effecten van het neo-liberalisme. Ten dele is het ook anders, want zoals Trump goed scoorde in de Amerikaanse fly-over-countries, zijn de regionale verschillen in Nederland veel minder groot. Bovendien lijkt de PVV zeker niet zo groot te worden als Trump in de VS, mede door een totaal andere kiesstelsel.
Vandaag het laatste deel (deel 4) van het onderzoek ‘Kiezen in stad en land’ dat I&O Research uitvoerde in opdracht van Algemeen Dagblad, Tubantia en andere regionale kranten.

Door Laurens Kok (AD)
PVV-leider Geert Wilders is er zeker van: dit wordt het jaar van de ‘democratische, geweldloze revolutie’ waarin mensen ‘het juk van de politieke correctheid’ van zich af zullen werpen en ‘Nederland weer van ons’ wordt. En ook de SP denkt na 15 maart ‘de macht te kunnen grijpen’ en Nederland te veroveren op de traditionele partijen.

Ten dele voelen Wilders en SP-leider Roemer de temperatuur in de Nederlandse samenleving goed aan, blijkt uit het grote onderzoek Kiezen in stad en land, dat I&O Research afgelopen maanden uitvoerde in samenwerking met het AD en de aangesloten regionale kranten.

,,De sentimenten die de populariteit van de PVV verklaren lijken erg op sentimenten onder Trump-aanhangers”, stelt onderzoeksleider Peter Kanne vast. ,,Een aanzienlijk deel van de Nederlanders is anti-establishment, anti-migratie en anti-islam. Daarnaast zie je met name op het platteland en buiten de Randstad dat mensen zich niet gehoord voelen.”

Een parallel is er zeker, stelt Amerikadeskundige Ruth Oldenziel van de TU Eindhoven. Ook daar waren het de kiezers buiten de grote steden die voor de omwenteling zorgden. ,,In de VS hebben vooral de laagopgeleiden blanke mannen op Trump gestemd,’’ stelt zij. ,,Let op: dat zijn niet per se mensen met de laagste inkomens. De echt lage inkomens stemmen op de democratische partij. Het gaat vooral om mensen die zich bedreigd voelen, door bijvoorbeeld een globaliserende economie en integratie. Dat zie je in Nederland ook terug.’’

Juist daar waar het politiek cynisme op de loer ligt, in het bijzonder op het platteland, scoort de PVV. Maar tegelijkertijd is voor een grote meerderheid het glas nog altijd halfvol of meer. Belangrijk is dus in hoeverre sentimenten zich uiteindelijk vertalen in stemgedrag. Kanne: ,,De verschillen tussen stad en platteland zijn hier minder groot dan in Amerika. Het stemgedrag wijkt daardoor ook veel minder af.”

Oldenziel wijst nog op een ander, niet minder wezenlijk verschil: ,,De Verenigde Staten hebben echt een lange traditie van isolationalisme, eigenlijk al sinds het ontstaan van de republiek. Het sentiment dat de VS superieur is boven de rest van de wereld en het neerkijken op immigranten, zit er veel dieper in de samenleving dan hier. Terwijl de VS nota bene een immigratieland is. Nederland is toch altijd een handelsnatie geweest met een open blik naar de rest van de wereld.’’

Dus ja, er zijn wel degelijk scheidslijnen die door de samenleving lopen, maar die zijn minder diep dan in Amerika. Waar er een schier onoverbrugbare kloof bestaat tussen de yuppen op Manhattan en de cowboys in Texas, is het verschil tussen de grachtengordelbewoner en de trotse Tukker minder groot.
En dan is er nog ons kiesstelsel dat Wilders gedroomde omwenteling moeilijk maakt.  Wij kennen een evenredige vertegenwoordiging, maar in het Amerikaanse districtenstelsel heeft het platteland relatief meer in te brengen dan de grote steden. Oldenziel: ,,Een stem van de inwoner van Wyoming, de dunst bevolkte staat daar, weegt zwaarder dan die van een inwoner van New York.”

Bovendien kennen wij niet het principe van the winner takes all. Wilders kan wel de grootste worden, maar daarmee heeft hij nog geen meerderheid. De impact is in dat geval kleiner, omdat hij niet automatisch het premierschap binnenhaalt, laat staan zijn partijprogramma integraal kan uitvoeren. De kans dat Wilders gaat regeren acht Kanne bijvoorbeeld nihil, nu vrijwel alle andere partijen hebben uitgesloten met hem te willen regeren.

En ook de grootste worden is nog een hele kluif. De PVV verliest ietsje terrein in de peilingen, en de kiezers die nog zeggen te zweven, nemen veelal een gematigde positie in. De vijver van teleurgestelden, waar Wilders in vist, heeft zijn keuze vaak al gemaakt.

Dat neemt niet weg dat een omwenteling à la Trump zich ook nog later kan manifesteren. Door de versnippering van het politieke landschap dreigt een lange formatie, met als mogelijke uitkomst een niet bijzonder stabiel kabinet dat voortijdig valt. Oldenziel: ,,Ook hier wordt gehamerd door politici dat het helemaal de verkeerde kant op gaat met ons land. Voor die boodschap is een voedingsbodem. We moeten de kracht van woorden niet onderschatten. In Amerika is de werkloosheid de laatste jaren spectaculair gedaald, net als de criminaliteit. Maar Trump zei gewoon dat die cijfers niet klopten en won de verkiezingen. Op sociale media werd zijn boodschap aanhoudend herhaald. Kiezers zijn er echt gemanipuleerd met verkeerde cijfers. Net als in Engeland door de voorstanders van Brexit. In Nederland is het weliswaar niet zo erg. Maar bij het referendum over het Oekraïneverdrag zagen we wel dat hier iets soortgelijks gebeurde.’’

Klik hier voor het volledige rapport (50 pagina’s).

Nederlanders na twee maanden nog negatiever over Trump
Uit de meest recente peiling van I&O Research blijkt dat de eerste, turbulente maanden van president Trump hem niet populair hebben gemaakt in ons land. Vlak na de Amerikaanse verkiezingen noemde 59 procent van de Nederlanders zijn winst een slechte ontwikkeling, inmiddels oordeelt 72 procent negatief over de man die Hillary Clinton versloeg. Dat geldt voor kiezers van alle partijen, behalve voor de PVV-kiezers: die zijn er ongeveer even positief over blijven denken (39% positief, al is het aandeel dat ‘heel positief’ is iets gedaald).

Het presidentschap van Donald Trump heeft weinig aantoonbare invloed op het stemgedrag. Slechts 6 procent van de kiezers zegt dat dit in sterke mate of van beslissende invloed was. Van de huidige PVV-stemmers zegt eveneens 6 procent dat dit sterk meespeelde. Onder de PVV-stemmers van twee weken geleden 7 procent. Maar in de toelichtingen van degenen die de PVV verlaten komt Trump niet voor.

Effect presidentschap Trump vooral negatiever op vertrouwen in Amerikaanse politiek
Men verwachtte in november 2016 weinig goeds van het presidentschap van Trump, maar vooral dat de verhoudingen tussen moslims en niet-moslims negatief beïnvloed zullen worden. Twee derde van de Nederlanders denkt dat Trump een negatief effect zal hebben op het klimaat en de wereldvrede.
Eind februari 2017 zien we dat met name het vertrouwen in Amerikaanse politiek een nog grotere deuk kreeg: volgens 79% van de Nederlanders heeft het presidentschap van Trump hier een negatief effect op, waar dat in november nog 68% was.

Verantwoording onderzoek Stad en Land
Dit blijkt uit deel 4 van het onderzoek Kiezen in Stad en Land van I&O Research in samenwerking met het AD en de regionale kranten. Dit onderzoek werd uitgevoerd in de laatste.
In opdracht van Algemeen Dagblad, Tubantia en de andere ADR-kranten voerde I&O Research dit onderzoek uit. De centrale vraag in dit onderzoek was “welke scheidslijnen in de samenleving verklaren de houding en het kiesgedrag?”

AD en verwante kranten publiceerden de uitkomsten van het onderzoek vandaag en de afgelopen twee weken. Aan dit onderzoek namen 6.274 Nederlanders van 18 jaar en ouder deel. Het onderzoek liep van vrijdag 27 januari tot en met maandag 6 februari 2017.

Lees de verschillende artikelen op de websites van  de kranten:
www.ad.nl
www.tubantia.nl 
www.destentor.nl
www.bndestem.nl
www.parool.nl

 

Verantwoording onderzoek Trump
De vragen over het presidentschap van trump en de invloed daarvan op het stemgedrag liepen mee in de reguliere I&O-peiling onder 3.043 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Dit onderzoek werd uitgevoerd van vrijdag 24 tot en met dinsdagochtend 28 februari 2017.

Klik hier voor het volledige rapport (5 pagina’s).

Klik hier voor het artikel in het AD: Wilders patriottistische lente komt er niet.

 

Meer info:
Peter Kanne, 06-31943707