Ook met i-criterium blijven coffeeshoptoeristen komen

Amsterdamse inwoners zijn verdeeld over het ingezetenen-criterium dat burgemeester Halsema wil invoeren. En de meeste buitenlandse toeristen blijven Amsterdam waarschijnlijk bezoeken, ook als ze niet naar een coffeeshop kunnen. Dit blijkt uit representatief onderzoek van I&O Research onder inwoners van Amsterdam en buitenlandse toeristen, in opdracht van de Bond van Cannabis Detaillisten.

Aanleiding en methode

In de Amsterdamse politiek is er discussie over de verkoop van wiet of hasj aan buitenlandse toeristen in Amsterdam. Onder andere burgemeester Halsema van Amsterdam heeft zich uitgesproken voor invoering van het i-criterium. Dit zou betekenen dat coffeeshops alleen nog klanten mogen bedienen die in Nederland wonen.
Het weren van buitenlandse toeristen uit Amsterdamse coffeeshops is de beste remedie om drugsoverlast in de binnenstad tegen te gaan, zo schrijft burgemeester Femke Halsema deze week in een brief aan de gemeenteraad.

De Bond van Cannabis Detaillisten (BCD) vroeg en vraagt zich af in hoeverre het invoeren van het i-criterium het aantal bezoekers en eventuele overlast vermindert. De BCD heeft I&O Research midden 2021 opdracht gegeven hier onderzoek naar te doen. Het onderzoek is uitgevoerd in oktober en november 2021, een periode waarin Amsterdam weer enigszins open was voor toeristen, maar nog niet zo druk was als voor de coronacrisis.

In het onderzoek is voor een opzet gekozen met een algemene benadering van het fenomeen toerisme, zonder direct toe te spitsen op “coffeeshoptoerisme”. Het onderzoek richtte zich op:

de houding van Amsterdammers ten opzichte van toerisme;
door inwoners ervaren overlast;
bezoekredenen toeristen;
meningen over mogelijke maatregelen om overlast te verminderen;
houding en verwachtingen ten opzichte van het i-criterium.

Centruminwoners minst positief over toerisme

De helft (51%) van de Amsterdammers staat positief tegenover toerisme in de stad. Ongeveer een op vijf (19%) oordeelt negatief, 30 procent oordeelt neutraal. Dit verschilt wel sterk per stadsdeel. In stadsdeel Centrum is men het minst te spreken over het toerisme (38% positief, 35% negatief).

Coffeeshopbezoek geen “topreden” voor trip naar Amsterdam, inwoners denken van wel

De meeste Amsterdammers (80%) denken dat coffeeshopbezoek een belangrijke bezoekreden is voor toeristen. Voor iets minder dan de helft van de toeristen (47%) is dit inderdaad een belangrijke reden, maar voor de andere helft dus niet.
Door de stad kunnen wandelen, het bekijken van gebouwen en architectuur en het bezoeken van musea en restaurants zijn voor meer toeristen belangrijke bezoekredenen dan coffeeshopbezoek. Ook een bezoek aan de Wallen is veel minder vaak een bezoekreden voor toeristen (32%) dan inwoners denken (74%).

Ook wanneer toeristen een top 3 maken van bezoekmotieven, komt wandelen bij 35 procent op de eerste plek. Bij twee derde staat dit op een plek in de top 3. Daarna volgen de musea (bij 21% op 1, bij 42% in top 3) en coffeeshops (16% en 35%).
Bijna driekwart van de toeristen (71%) zegt zeker musea te bezoeken in Amsterdam of heeft dit al gedaan. Daarmee komen musea voor cafés en nachtclubs (56% zeker of al gedaan), de Wallen (51%), en coffeeshops (50%) te staan.
Bezoek aan coffeeshops en in mindere mate de Wallen zijn dus zeker belangrijke bezoekmotieven voor toeristen, maar niet de belangrijkste en in mindere mate dan inwoners denken.

Inwoners hebben vooral last van ‘roekeloos fietsende toeristen’ en drukte

Ruim de helft van de inwoners (58%) geeft aan voor de coronacrisis minimaal enige overlast van toerisme te hebben ervaren (inwoners oude stadscentrum 87%). Wanneer we verschillende overlastvormen voorleggen, blijkt dat zelfs nog meer inwoners last hebben van (aspecten van) toerisme. Amsterdammers hebben vooral hinder van ‘roekeloos’ fietsende toeristen (79%) en de drukte in de binnenstad (78%). Daarna volgen het winkelaanbod dat meer is gericht op toeristen, toeristen die lawaai maken, alcohol drinken, met rolkoffers over straat gaan en cannabis gebruiken.

Ruim de helft van de inwoners heeft dus last van toeristen die wiet en hasj gebruiken. Het gaat dan met name om de stank en in mindere mate om asociaal gedrag al dan niet veroorzaakt door het cannabisgebruik. Cannabis veroorzaakt meer overlast dan de genotsmiddelen lachgas en pillen, maar minder dan alcohol. Bij overlast door alcoholgebruik heeft men voornamelijk last van het asociale gedrag van de gebruikers.

Alcoholtoerisme ontmoedigen meest gewenste maatregel; drie op tien achter i-criterium

We legden inwoners enkele mogelijke interventies voor. Driekwart is voorstander van het ontmoedigen van alcoholtoerisme.
Ruim de helft van de inwoners wil dat coffeeshopbezoek ontmoedigd wordt (53%) en dat Amsterdam toeristenbelasting verhoogt (53%). Daarmee zijn dit de drie meest populaire interventies.
Over wie naar de coffeeshop moet kunnen is men nogal verdeeld: 30 procent vindt dat die alleen toegankelijk moet zijn voor mensen die in Nederland wonen (het i-criterium), 45 procent is het daar niet mee eens.
Slechts 6 procent wil dat toeristen helemaal niet meer naar het café in de binnenstad kunnen.

Inwoners van de binnenstad (postcodegebied 1011/1012) zien vaker heil in de maatregelen dan andere Amsterdammers. De enige uitzondering is het sluiten van cafés voor buitenlanders, ook onder Centrum-bewoners zijn weinig voorstanders voor deze maatregel te vinden.

Sterke verdeeldheid over i-criterium

Naast de stelling over het i-criterium (hierboven) legden we zowel Amsterdamse inwoners als buitenlandse toeristen het volgende voor: “Er is een plan waarin wordt voorgesteld dat buitenlandse bezoekers geen wiet of hasj meer kunnen kopen in een Amsterdamse coffeeshop. Wat zou u daarvan vinden?”

Amsterdammers (‘stad’) zijn verdeeld over een mogelijk i-criterium. Inwoners van de oude binnenstad (postcode 1011/1012) zijn er het meest positief over. Bijna de helft (45%) van de inwoners van dit gebied geeft het plan een 9 of een 10. Toeristen zijn het minst enthousiast: slechts 12 procent geeft een 9 of 10.

Minder drukte en overlastgevende toeristen verwacht bij i-criterium, wel meer drugsdealers

Het merendeel van de inwoners die last hebben van cannabis gebruikende toeristen verwacht dat dit zal verminderen (80%). Twee derde van de Amsterdammers die last hebben van drukte, verwacht dat dit met het i-criterium beter wordt. Maar er zijn ook zorgen: van degenen die last hebben van drugsdealers of alcoholgebruikende toeristen voorziet respectievelijk 46 procent en 20 procent meer overlast.

Verwacht effect i-criterium: 7 procent blijft weg uit Amsterdam

Ruim driekwart van de toeristen zou Amsterdam waarschijnlijk ook bezoeken als ze niet naar een coffeeshop konden. Zeven procent zou zeker wegblijven. Het aandeel ‘zeker wel’ is doorgaans een goede voorspeller voor gedrag. Een op de tien toeristen blijft mogelijk weg.

Van de toeristen die Amsterdam (mede) bezoeken om naar de coffeeshop te gaan, zegt 15 procent dat ze weg zouden blijven als dat niet meer zou kunnen. Dat betekent circa 10 procent van alle toeristen. Een kwart (24%) is van plan te blijven komen en dan op een andere manier aan wiet of hasj zien te komen. Ze willen het dan op straat kopen (17%) of anderen het voor zich laten aanschaffen (13%).

Verantwoording

Het onderzoek bestond uit twee delen: een representatief onderzoek onder toeristen en een representatief onderzoek onder inwoners van Amsterdam. Bij beide onderzoeken is de opdrachtgever (Bond voor Cannabis Detaillisten) niet aan de respondenten genoemd.

Onderzoek toeristen
Van 18 oktober tot en met 14 november 2021 zijn op verschillende ov-knooppunten in Amsterdam (zoals Schiphol en het Centraal Station) 1.244 toeristen ondervraagd. Er waren relatief weinig restricties voor het toerisme in vergelijking tot andere perioden tijdens de coronacrisis. Desondanks heeft de crisis veel effect op het toerisme, zo is het toerisme van buiten de EU bijna stilgevallen terwijl er voorheen veel toeristen kwamen uit onder meer de Verenigde Staten en China (bron: NTBC). Dit maakt het lastig te bepalen in hoeverre de respons afwijkt van de totale groep toeristen die Amsterdam tijdens de onderzoeksperiode bezocht. Daarom is geen weging op de resultaten voor toeristen toegepast. Wel zijn in deze rapportage analyses gemaakt om de verschillen tussen leeftijdsgroepen en vervoersmodi in kaart te brengen.

Onderzoek inwoners
Van 28 oktober tot 15 november 2021 vulde een representatieve groep van in totaal 1.330 Amsterdammers een online vragenlijst over toerisme in. Van de respondenten hebben 565 deelgenomen via het I&O Research Panel en 459 via PanelClix. Daarnaast vulden 306 inwoners van de oude binnenstad de vragenlijst in nadat zij een brief kregen gericht ‘aan de bewoners van’ met als onderwerp ‘geef uw mening over toerisme in Amsterdam’.

Op de uitkomsten van het inwonersonderzoek zijn twee wegingen toegepast:

de totaaluitkomsten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, stadsdeel en migratieachtergrond. Daarmee zijn de uitkomsten representatief voor deze kenmerken. Vooral het stadsdeel Centrum is sterk teruggewogen omdat hier extra mensen zijn uitgenodigd zodat we ook over deze groep uitspraken kunnen doen;
de uitkomsten voor de inwoners van postcodegebieden 1011 en 1012 zijn gewogen op de verdeling van geslacht, leeftijd en migratieachtergrond binnen dit gebied. De uitkomsten voor de binnenstadbewoners zijn daarmee representatief voor deze uitkomsten.