Laaggeletterdheid op de onderzoekskaart

Deze week organiseert de Stichting Lezen & Schrijven de Week van de Alfabetisering om aandacht te vragen voor de 2,5 miljoen volwassenen in Nederland die moeite hebben met lezen, schrijven en rekenen. Reden voor ons om hier – vanuit onderzoeksperspectief – bij stil te staan.

In mei publiceerden we een artikel op onze website over de invloed van de aanpak van onderzoek op de respons onder laaggeletterden. In het bijzonder stonden we stil bij het effect dat een uitnodigingstekst op die respons heeft. We concludeerden dat een aangepaste (vereenvoudigde) tekst tot een grotere deelname van laaggeletterden kan leiden. Een belangrijke constatering, want dit betekent dat er aanknopingspunten zijn om met een aangepast onderzoeksontwerp laaggeletterden beter te bereiken, en hun deelname te vergroten. Met andere woorden: er liggen kansen om in onderzoek een betere afspiegeling van de bevolking te realiseren.

Het ‘profiel’ van laaggeletterden verschilt wezenlijk van dat van niet-laaggeletterden (zie bijvoorbeeld de ECBO-publicatie ‘Laaggeletterdheid in kaart’ uit 2014). Mis je die groep, dan mis je een belangrijk deel van de samenleving in de onderzoeksuitkomsten. Ook eigen onderzoek laat dergelijke verschillen zien. In de tekst hieronder gaan we daar kort op in.

Aanpak
Voor het werven van nieuwe leden voor I&O Research Panel gebruiken we aselecte adressensteekproeven. Naar deze adressen sturen we een brief met een uitnodiging om een online vragenlijst in te vullen. In mei – bij de laatste wervingsronde – hebben ongeveer 3.800 respondenten dit gedaan. Hieruit selecteerden we respondenten die aangaven het (helemaal) eens te zijn met alle drie de onderstaande stellingen en vergeleken die met de groep respondenten die hier niet aan voldeed. Een voorzichtige vergelijking dus tussen laaggeletterde en niet-laaggeletterde respondenten. Een kleine 4% van de respons (n=142) behoort tot de eerste groep.

- Informatie van de gemeente lezen en begrijpen is lastig voor mij
- Het invullen van formulieren vind ik lastig
- Belastingaangifte doen is lastig voor mij
 
Om de vergelijking zinvoller te maken, selecteerden we in beide groepen (laaggeletterden en niet-laaggeletterden) alleen laagopgeleide respondenten. De uitkomsten zijn niet gewogen.

Afwijkend mediagebruik
Laaggeletterde respondenten maken vaker gebruik van het gesproken woord (televisie en radio) als het gaat om de belangrijkste bron voor het volgen van nieuws en actualiteit (figuur 1). Logisch wellicht, als je bedenkt dat laaggeletterden moeite hebben met lezen, maar je kunt dus uitkomen op heel verkeerde adviezen met betrekking tot media-inzet als je deze groep mist in je onderzoek.

Figuur 1. Belangrijkste bron voor volgen nieuws en actuele ontwikkelingen (in %)

Er zijn meer verschillen. We benoemen er twee.

 

Minder interesse in politiek
Laaggeletterde respondenten tonen minder interesse in politieke onderwerpen dan niet-laaggeletterde respondenten. Onder laaggeletterden is 32% niet geïnteresseerd in politieke onderwerpen, onder niet-laaggeletterden is dit 13% (figuur 2).

Figuur 2. Mate van interesse in politieke onderwerpen (in %)

 

Minder deelname aan activiteiten
Deelname aan sport, theaterbezoek en museumbezoek is minder vanzelfsprekend onder laaggeletterden dan onder niet-laaggeletterden. De percentages respondenten die aangeven deze activiteiten nooit te ondernemen liggen hoger onder laaggeletterden (figuur 3).

Figuur 3. Percentage respondenten dat een activiteit nooit onderneemt

 

Afsluitend
I&O Research hecht vanzelfsprekend veel belang aan een goede representativiteit en validiteit van haar onderzoeken. Wij zien in dat het (beter) betrekken van laaggeletterden bij en in onderzoek daarvoor van groot belang is. De voorbeelden die we hierboven hebben laten zien spreken wat dat betreft boekdelen. Om dit belang te onderstrepen werken we samen met Stichting ABC, belangenbehartiger van en voor laaggeletterden. Dit jaar zullen we het ABC-testpanel regelmatig te gast hebben om samen vragenlijsten en brieven kritisch onder de loep te nemen en beter op maat te maken voor de doelgroep. Daarnaast bieden we Stichting ABC extra ondersteuning bij haar werkzaamheden: taal-ambassadeurs, het testpanel en campagnes.

Meer informatie?
Voor meer informatie over onderzoek onder laaggeletterden bij I&O Research kunt u contact opnemen met Robbert Zandvliet, 06-52821055