Huiselijk geweld en kindermishandeling

De regio Amsterdam-Amstelland pakt huiselijk geweld en kindermishandeling op eigen wijze aan. De regio werkt namelijk praktijkgericht en ziet de verbeteracties van de Ontwikkelagenda Veiligheid Voorop vooral als inspiratie. Een aantal inhoudelijke thema’s wordt bij de aanpak als uitgangspunt genomen. Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in samenwerking met Blaauwberg.

Stand van zaken na vier jaar Ontwikkelagenda Veiligheid Voorop

De Ontwikkelagenda Veiligheid Voorop is erop gericht om de vroegtijdige samenloop van zorg en straf bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling te versterken. Het uiteindelijke doel is meer veiligheid voor (potentiële) slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling. Hierin werken partners als het Openbaar Ministerie, de politie, de Raad voor de Kinderbescherming, de reclassering en Veilig Thuis samen. In de Ontwikkelagenda staan vier verbeteracties beschreven:

Samen op in Acuut
Actie-overleg
Gezamenlijke aanpak huiselijk geweld door Veilig Thuis en ZSM (Zorgvuldig, Snel en op Maat)
Samenwerken bij strafbare kindermishandeling

In samenwerking met Blaauwberg voerde I&O Research een regio-onderzoek uit over vier jaar Veiligheid Voorop: wat hebben de samenwerkingspartners in die tijd aan inspanningen moeten leveren en wat hebben ze aan waarde kunnen realiseren uit de verbeteracties van Veiligheid Voorop? Dit onderzoek is in alle regio’s in Nederland uitgevoerd. Blaauwberg voerde de regioanalyses uit in opdracht van het Landelijk Netwerk Zorg en Straf, en vroeg I&O Research om regio Amsterdam-Amstelland op zich te nemen.

Veiligheid Voorop werkt

Uit het onderzoek blijkt dat Veiligheid Voorop in alle regio’s werkt. Jeroen Bos van Blaauwberg trekt de volgende conclusie: “Veiligheid Voorop werkt. Het helpt professionals hun werk beter te doen. De inspanningen daarvoor zijn in termen van benodigde capaciteit en middelen beperkt en ze leveren veel op in termen van samenwerkingscultuur en professionele vorming.” Een mooie uitkomst van het onderzoek. De samenwerkingspartners zetten in Veiligheid Voorop belangrijke stappen naar mee veiligheid voor betrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Het eigenaarschap bij de samenwerkingspartners in de regio is groot. Toch is de uitvoeringspraktijk van Veiligheid Voorop zeker nog niet verankerd. De komende jaren is voorzetting van aanvullende investeringen – zoals ook gepleegd in de afgelopen vier jaar – nodig. De samenwerkingspartners moeten de gezamenlijke aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en de samenwerkingsinspanningen die daarvoor nodig zijn als een kerntaak gaan zien.

Regio Amsterdam-Amstelland neemt inhoudelijke thema’s bij de hand

De landelijke conclusie geldt ook voor de regio Amsterdam-Amstelland, waar I&O Research de regioanalyse uitvoerde. Wel pakt de regio Amsterdam-Amstelland huiselijk geweld en kindermishandeling op eigen wijze aan ten opzichte van andere regio’s. De regio werkt zeer praktijkgericht. Verbeterslagen worden direct toegepast op bestaande werkprocessen. Werkt de verbetering? Dan wordt dit gemeld in het volgende maandelijks overleg van het Regionaal Netwerk Zorg en Straf (RNZS). Werkt het deels? Dan wordt er in het overleg bekeken waar het kan worden verbeterd. Werkt het niet? Dan stoppen ze er weer mee.

Over het algemeen worden voor de verschillende inhoudelijke thema’s niet eerst aparte overlegstructuren, werkgroepen, pilots of projectplannen gecreëerd. De vier verbeteracties dienen ter inspiratie voor het netwerk, maar zijn niet heilig. Vanuit de praktijk brengen de verschillende partners thema’s en/of ideeën in het maandelijks overleg om samenwerking op te zoeken. Voorbeelden van deze inhoudelijke thema’s zijn stalking, ouderenmishandeling en licht verstandelijk beperkte slachtoffers en delinquenten. Vervolgens wordt samen gekeken of en hoe dit kan worden geïmplementeerd. Per thema worden twee trekkers aangewezen uit het overleg. Met elkaar zijn zij verantwoordelijk voor de voortgang van het thema. Het is vervolgens aan alle betrokken afgevaardigden om dit binnen hun eigen organisatie op te zetten. Ook de verslaglegging van het maandelijks overleg vindt grotendeels kort, bondig en puntsgewijs plaats door middel van e-mails. De regio Amsterdam-Amstelland is dus op eigen wijze bezig met de aanpak en ziet de verbeteracties van de Ontwikkelagenda Veiligheid Voorop vooral als inspiratie.

“ Amsterdammers gaan bij elkaar zitten, tikken de afspraken af en dan neemt iedereen het mee naar de eigen organisatie”.

Aanpak wordt gezien als onderdeel van dagelijkse werkzaamheden

Vanwege de unieke werkwijze van de regio Amsterdam-Amstelland zijn de ontwikkelings- en uitvoeringsinspanningen van de verbeteracties moeilijk te duiden. De verbeteracties worden niet ervaren als meerwerk. Het valt onder de noemer ‘het hoort bij mijn baan om te doen wat nodig is’. Als dit samenwerking opzoeken met ketenpartners betekent, dan valt dat onder reguliere werkzaamheden. Sterker, zo lang de focus ligt op de samenwerking en niet op het ‘deelnemen’ aan werkgroepen, is er vanuit de ketenpartners meer ruimte en tijd voor. Ook de ‘platgeslagen’ opzet van het maandelijks overleg, waarin strategie, ontwikkeling en uitvoering wordt besproken, met weinig administratieve lasten zorgen voor minimaal meerwerk voor betrokken ketenpartners. Meerwerk is er wel voor de voorzitter van het RNZS en er wordt meerwerk gesignaleerd in het informeren, betrekken en activeren van de collega’s in de thuisorganisatie.

“Ik denk dat het knelpunt er in zit dat wij (deelnemers maandelijks overleg, auteur) elkaar nu heel goed kunnen vinden. Maar ja, je hebt natuurlijk nog ook een ketenpartner met heel veel collega’s die erin werken. Hoe zorgen we dat bepaalde processen, richtlijnen en dergelijke in alle instanties ook echt bekend worden zodat ze ermee gaan werken. Daar zit nog wel een steeds een uitdaging en kost heel veel tijd”.

Waarde wordt gezien, maar ook enkele nadelen

Alle ketenpartners zien grote waarde in de afzonderlijke verbeteracties en verwachten ook dat de samenhang tussen de acties uiteindelijk de ‘loop van de zaak’ positief beïnvloedt. Het vergt echter nog meer tijd om de acties strak op elkaar aan te laten sluiten, overlap te reduceren en hiermee efficiënter de samenwerking op te zoeken in de loop van de zaak. Vanwege de praktijk gestuurde aanpak (en weinig monitoring en evaluatie) is er weinig zicht op hoe de Amsterdamse verbeteractiviteiten in zijn geheel bijdragen aan ‘de loop van de zaak’. “Wordt er overkoepelend aan de juiste knoppen gedraaid?” klinkt de vraag. Of blijven de gunstige effecten van de verbeteractiviteiten beperkt tot de specifieke werkprocessen? Ook benoemen ketenpartners de kwetsbaarheid van het proces vanwege de afhankelijkheid van de juiste mensen op de juiste plek. In de afgelopen jaren hebben er al meerdere keren wisselingen plaatsgevonden binnen het RNZS-netwerk, waardoor afspraken niet geborgd bleken en/of enthousiaste ‘stuwende krachten’ ontbraken. Regelmatig begint het proces dan weer van voren af aan.

Verantwoording

Blaauwberg voert de regioanalyses uit in opdracht van het Landelijk Netwerk Zorg en Straf, en vroeg I&O Research om regio Amsterdam-Amstelland op zich te nemen. In totaal nam I&O Research 8 diepte-interviews af met professionals van het Openbaar Ministerie, de politie, de Raad voor de Kinderbescherming, de reclassering en Veilig Thuis in de regio Amsterdam-Amstelland. De interviews vonden plaats in mei en juni 2022. Voorafgaand aan publicatie hebben de professionals inzage gehad in de rapportage.