Grote regionale verschillen in waardering aanpak leefbaarheid

Bijna de helft van de Nederlanders (44 procent) is tevreden over de wijze waarop zijn of haar gemeente de lokale leefbaarheid en veiligheid stimuleert. Eén op de zeven inwoners (14 procent) is er juist (zeer) ontevreden over. De verschillen tussen gemeenten en basisteams zijn groot. Dat blijkt uit een analyse van I&O Research op basis van de Veiligheidsmonitor 2021, in samenwerking met Binnenlands Bestuur.

Tevreden strook van west naar oost

De hoogste tevredenheid over de aanpak van leefbaarheid en veiligheid is te vinden in een brede strook van west naar oost. De allerhoogste tevredenheid (meer dan 50 procent) doet zich voor in de Duin- en Bollenstreek, de Alblasserwaard, de Veluwe, Noordoostpolder, het Overijsselse Vechtdal en delen van Twente en de Achterhoek. De waardering blijft sterk achter in de drie grote steden (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag), en aan de randen van Nederland: Noordoost-Groningen, Midden- en Zuid-Limburg en West-Brabant (figuur 1).

Figuur 1: Tevredenheid over de aanpak van leefbaarheid en veiligheid door de gemeente (2021), naar basisteam politie

Tukker meest tevreden

De inwoner van Noordoost-Twente is opvallend tevreden over de lokale aanpak van leefbaarheid en veiligheid. De gemeenten Oldenzaal, Dinkelland, Losser en Tubbergen scoren met gemiddeld 59 procent het hoogst. De regio Twente-West (Hellendoorn, Rijssen-Holten en Wierden) doet daar met 57 procent nauwelijks voor onder (figuur 2). Noordoost-Groningen kleurt donkerrood: daar is minder dan 30 procent te spreken over de aanpak van leefbaarheid en veiligheid door de eigen gemeente, nog niet de helft van de Twentse score. Ook in Midden- en Zuid-Limburg, Bergen op Zoom en omgeving en de regio Rijnmond (Nissewaard, Rotterdam) is de tevredenheid duidelijk lager dan gemiddeld, net als in (delen van) Amsterdam, Den Haag, Zaanstad en Almere.

Figuur 2: Top vijf basisteams met hoogste en laagste waardering aanpak leefbaarheid en veiligheid door de gemeente (% (zeer) tevreden)

Verschil in knoppen waar gemeenten aan kunnen draaien

Hoe kunnen gemeenten werken aan een hogere tevredenheid onder burgers als het gaat om de lokale leefbaarheid en veiligheid? Er blijkt een sterk verband te bestaan met onder andere de kwaliteit van de fysieke voorzieningen en sociale cohesie. Investeringen in zaken als straatverlichting, het onderhoud van plantsoenen en parken en onderlinge verbondenheid van buurtbewoners betalen zich terug. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de aanpak van onveilige plekken in de buurt en het handhaven op te hard rijden. Verbeteringen op dat vlak kunnen zich op termijn vertalen naar een hogere waardering voor de gemeentelijke aanpak. Wat ook helpt, is zichtbaarheid van politie en handhavers.

Dit zijn mechanismen voor Nederland als geheel. Per regio zijn er andere knoppen waar de gemeente aan moet draaien. Bijvoorbeeld: in Ommelanden-Noord (Eemsdelta, Hogeland) is er een sterke sociale cohesie en sociale veiligheid en komt verkeersoverlast relatief weinig voor. Als de gemeenten in de regio een verbetering van de tevredenheid over het gemeentelijke functioneren tot stand willen brengen, kunnen ze het beste beginnen met de aanpak van fysieke voorzieningen en de zichtbaarheid van handhavers.

Aspecten met een sterke invloed op de waardering van de gemeente (op landelijk niveau) zijn:

1. Kwaliteit fysieke omgeving
2. Functioneren politie in de buurt
3. Rapportcijfer veiligheid in de buurt
4. Ervaren verkeersoverlast
5. Sociale cohesie
6. Zichtbaarheid handhavers in de buurt

Over de Veiligheidsmonitor

De Veiligheidsmonitor is een tweejaarlijks enquêteonderzoek naar veiligheid, leefbaarheid en slachtofferschap. I&O Research en het CBS voeren dit onderzoek uit in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Het onderzoek bestaat uit een landelijke steekproef, waarmee ontwikkelingen op landelijk en regionaal niveau en in grote gemeenten (70.000+ inwoners) kunnen worden gevolgd. Daarnaast kunnen gemeenten extra enquêtes laten uitvoeren voor betrouwbare resultaten op gemeente- of wijkniveau. In 2021 namen in totaal 173.000 Nederlanders van 15 jaar en ouder deel aan de Veiligheidsmonitor. De dataverzameling voor de editie van 2023 is inmiddels volop aan de gang.