Anw-uitkering biedt rust en stabiliteit in moeilijke periode

I&O Research deed in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid (SZW) onderzoek naar de beleving en behoeften van Algemene nabestaanden wet-gerechtigden.

Eind december is de beleidsdoorlichting Nabestaanden naar de Kamer gestuurd. Met deze beleidsdoorlichting wordt beoogd een uitspraak te doen over de effecten van het gevoerde beleid en de mate waarin dit beleid doeltreffend en doelmatig is geweest. I&O Research deed in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid (SZW) onderzoek naar de beleving en behoeften van Algemene nabestaanden wet-gerechtigden, zowel ten aanzien van de uitvoeringspraktijk als de betekenis voor de ontvanger. Het onderzoek bestond uit een kwantitatief onderzoek onder 1.747 Anw-gerechtigden en veertig verdiepende interviews, eveneens onder Anw-gerechtigden.

De belangrijkste resultaten uit het onderzoek naar de klantervaringen zijn:

Knelpunten

De waardering voor de Algemene nabestaanden wet (Anw)-uitkering onder nabestaanden is hoog. Vrijwel iedereen waardeert het dat zij de uitkering mogen ontvangen. Het geeft rust en het creëert een stabiele situatie in een moeilijke periode. Vanuit de Anw-uitkering heeft men de mogelijkheid om na te denken over keuzes in de toekomst.

Hoewel de Anw-gerechtigden hoge rapportcijfers toekennen aan de verschillende onderdelen van het aanvraagproces, zijn er enkele knelpunten naar voren gekomen. Een daarvan is dat de Anw-uitkering, in sommige gevallen niet bekend is bij nabestaanden, waardoor men weleens een periode Anw-uitkering kan mislopen. Dit ondanks dat (bijna) iedere nabestaande gewezen wordt op het mogelijk recht op een uitkering.

Daarnaast hebben Anw-gerechtigden soms nog vragen hoe het uit te keren bedrag tot stand is gekomen. Transparantie in de berekening wordt gewaardeerd. Ook Anw-gerechtigden met een wisselend inkomen uit arbeid en/of een inkomen vanuit verschillende (uitkerings)instanties in verband met arbeid ondervinden soms hinder. Door een fluctuerend inkomen ontvangen zij teveel Anw-uitkering wat later terugbetaald moet worden, wat als erg vervelend wordt ervaren. Het is wenselijk het risico tot terugbetaling zoveel mogelijk te verkleinen.

Gevolgen regels

Voor velen is de Anw-uitkering de belangrijkste inkomstenbron of fungeert deze als de noodzakelijke aanvulling om rond te komen. Door Anw-gerechtigden wordt rekening gehouden met de regels rondom samenwonen en de kostendelersnorm. Hoewel veel Anw-gerechtigden niet bezig zijn met (opnieuw) samenwonen, houden degenen die hier wel mee bezig zijn rekening met de gevolgen voor de Anw-uitkering. Een stabiele situatie en financiële zekerheid voor de kinderen weegt echter zwaarder dan opnieuw gaan samenwonen. Ouders met (oudere) kinderen zijn bezig met de gevolgen van de kostendelersnorm als kinderen langer thuis blijven wonen, zijn afgestudeerd en werken. De regels omtrent de kostendelersnorm worden vaker als onduidelijk of ingewikkeld ervaren dan de regels rondom samenwonen.

Prikkel om te oriënteren op werk gekoppeld aan einde uitkering

Het ontvangen van de Anw-uitkering heeft invloed op de arbeidsparticipatie, vooral in de beginperiode. Uit de kwalitatieve interviews komt het beeld naar voren dat vrouwen minder gaan werken om er voor hun (jonge) kinderen te zijn. Pas wanneer de kinderen zelfstandiger worden, denken zij weer voorzichtig na over werken. De intentie om (meer) te werken bestaat, concrete acties worden echter vooruitgeschoven. Dit wordt vaak gekoppeld aan het naderende einde van de uitkering (wanneer het jongste kind 18 jaar wordt). Men bereidt zich voor door (meer) te gaan werken, een opleiding te volgen om baankansen te vergroten of zich te oriënteren.

Bewustwording re-integratieregeling is nodig

Veel Anw-gerechtigden voor wie dit wel interessant is, zijn niet bekend met de re-integratieregeling die vanuit de gemeente beschikbaar is. Actieve bewustwording rondom deze regeling is nodig. Een deel geeft namelijk aan hier wel geïnteresseerd in te zijn, maar wanneer men niet op de hoogte is, bestaat de kans dat deze helpende hand wordt misgelopen.

Verantwoording

In totaal deelden 1.747 Anw-gerechtigden hun ervaringen middels een vragenlijst. De resultaten uit dit onderzoek zijn daarmee representatief voor de populatie Anw-gerechtigden die in Nederland woont, exclusief wezen 0-15 jaar. Resultaten uit het kwantitatieve gedeelte van het onderzoek werden aangevuld met verdiepende kwalitatieve interviews onder 40 Anw-gerechtigden uit verschillende klantgroepen. Anders dan kwantitatief onderzoek zijn resultaten van kwalitatief onderzoek niet representatief voor de gehele onderzoekspopulatie, maar geven zij een verdieping van de resultaten.

Het volledige rapport

Lees het volledige rapport op Rijksoverheid.nl.