‘Ik ben van Brabant gaan houden’

Noorderling Ina Adema werd commissaris van de koning in Brabant en is sinds kort voorzitter van het Interprovinciaal Overleg (IPO). Een gesprek over carnaval, Brabantse burgemeesters en de uitdagingen voor provincies. ‘Zelfs als we opletten, kosten de gesprekken met het rijk over de financiering geld.’

Worstenbroodje

Wat is dat toch met Brabant? Adema’s partijgenoot John Jorritsma gaf het commissariaat in Friesland op om er burgemeester van Eindhoven te kunnen worden. Geboren in Bolsward. Adema werd geboren in Amsterdam, maar groeide op in Friesland en studeerde in Groningen. Een harde g. En dan kiezen voor de Brabantse koffietafel, het worstenbroodje en carnaval.

Veel meer

Adema: ‘Je kunt als niet-Brabander Brabander worden. Dat is mij overkomen. Ik ben van de provincie gaan houden. Brabant is mijn eindstation. Het mooie van Brabant is dat iedereen zich Brabander voelt – van Woensdrecht tot Vierlingsbeek. Het is altijd emotioneel als het Brabantse volkslied wordt gezongen. Je zult mij om één uur ‘s nachts niet in de kroeg aantreffen met carnaval, maar samen in harmonie een feest vieren, dat is zó mooi. Wij gingen ook naar de carnaval toen ik nog in Lelystad zat. En die prins gaat ook naar een verzorgingstehuis toe, hè. Carnaval is veel meer dan wat ze boven de rivieren denken. Als je denkt dat het alleen maar zuipen is, dan moet je niet op een bestuurdersbaan in Brabant solliciteren.’

Cement

Over sollicitaties gesproken, geen provincie heeft meer gemeenten dan Noord-Brabant (56). Heel wat wisselingen van de wacht en sollicitatiegesprekken. Adema: ‘Een heel belangrijk deel van mijn werk; ik vind het leuk, ik heb er lol in. De burgemeester is een superbelangrijke schakel in ons systeem, die grosso modo wordt vertrouwd door de mensen. De burgemeester is daardoor ook het cement in de samenleving.’

Klankbord

Daarom fungeert Adema ook graag als een klankbord voor burgemeesters met een probleem. ‘Ik hoef het niet voor ze op te lossen. Door mij te vertellen waar ze tegenaan lopen, lossen ze het vaak vanzelf op. Als er problemen zijn in de gemeente, dan vraag ik de raad of het college of ze naar het provinciehuis willen komen, en dan komen ze ook. Je moet niet in elk gat springen, want dan ben je je positie snel kwijt, maar als het probleem groot genoeg is, dan wordt er ook geluisterd naar de commissaris. Dat zit niet op macht, want die heb ik niet, maar op gezag.’

Columbo

De eerder genoemde John Jorritsma vertelde in Binnenlands Bestuur dat hij als commissaris graag apart uit de hoek kwam bij een sollicitatiegesprek: ‘Vroeg ik à la Columbo, terwijl ik de sollicitant uitgeleide deed: “O ja, wat voor auto rijdt u trouwens?” Verbouwereerd gezicht. Komt er een merk uit, denk ik: ah … zo’n type.’ Heeft Adema ook zo’n vraag? ‘Ik vraag altijd naar openbare orde en veiligheid. Ik pak dan een casus. Je krijgt de melding dat er een enorm groot verkeersongeluk is met doden. Wat ga je doen? Ik ben niet op zoek naar hét goede antwoord, ik wil weten of sollicitanten hebben nagedacht over hun rol als burgemeester.’

Heel serieus

Wat doet Adema trouwens met al die sollicitatiebrieven? ‘Ik weet dat niet alle commissarissen het doen, maar ik stuur ze allemaal naar de vertrouwenscommissie. De gemeenteraad heeft een onwaarschijnlijk belangrijke rol. Hij mag namens de samenleving de nieuwe burgemeester uitkiezen. Ik neem raden héél serieus.’

Formuliertje

Geef eens een kijkje in de keuken; hoe pakt ze dat aan? Adema: ‘Een voorselectie maak ik niet. Natuurlijk heb ik wel een formuliertje met aantekeningen, en dat deel ik ook met de vertrouwenscommissie. Ik ga het gesprek met ze aan. Wie willen jullie zien, wie willen jullie niet zien, waar hebben jullie nog vragen over. Ik ga niet zeggen: “Jullie moeten deze kandidaat zien.” Het gebeurt wel dat een vertrouwenscommissie Piet niet op gesprek wil hebben, terwijl ik hem wel zie zitten. Zijn brief was misschien niet briljant, maar als je hem eenmaal gesproken hebt … Dan leg ik uit wat ik zo goed vind aan Piet, maar ik ga hem niet doordrukken. Ik ben 11,5 jaar burgemeester geweest en ik kan denken dat iemand het kan, maar wie de beste burgemeester voor hun gemeente is bepalen ze zelf.’

IPO

Alsof Adema nog niet genoeg te doen heeft in Brabant, koos ze er na vier commissarisjaren voor om ook voorzitter van het Interprovinciaal Overleg (IPO) te worden. ‘Ik heb het druk zat, maar ik moet af en toe wel opnieuw uitgedaagd worden’, verklaart Adema haar keuze. Ze vervolgt: ‘Nederland heeft grote ambities, of het nu gaat om woningbouw, landbouw, natuur, energie, of infrastructuur, maar er is wel steeds minder ruimte voor alles en iedereen. Als commissaris noem ik dat vaak de slag om de ruimte. De provincies zitten in het hart van die discussie. Welke keuzes maken we? De provincies moeten daarin voorop lopen. Als wij namelijk niet zelf die keuzes maken, dan doet het rijk dat wel voor ons.’

Kennisontwikkeling

Statenleden spelen daarbij in de ogen van Adema een belangrijke rol. ‘Zij staan in het hart van de keuzes die provincies moeten maken, maar ze hebben het daarbij niet gemakkelijk. Het is geen sinecure om te zien wat belangrijk is en wat niet. We werken daarom met StatenlidNU en andere partners aan een programma voor kennisontwikkeling. Zo weten Statenleden beter wat speelt en hoe provincies zich tot het rijk verhouden.’

Addertje

Over dat rijk gesproken, weet de IPO-voorzitter al waar de provincies met het kabinet-Schoof aan toe zijn? Adema: ‘Wij vragen ons af of we de gebiedsprocessen in de provincies nog wel kunnen betalen. Als we volgend jaar nog steeds in onzekerheid leven, trekken we aan de bel. De provincies werken graag mee aan de opgaven die het kabinet ziet op het gebied van wonen, energie, bereikbaarheid, landbouw, water en bodem, natuur, economie en defensie, maar ze moeten wel uitvoerbaar en haalbaar zijn. De provincies moeten de ruimte krijgen om op hun eigen manier regie te voeren op dat landelijk gebied. En ze moeten over voldoende wettelijke en financiële middelen beschikken. Zelfs als we opletten, kosten de gesprekken met het rijk over de financiering geld. Er schuilt altijd wel een addertje onder het gras.’

Lees het hele interview met Ina Adema deze week in BB19 (inlog).