‘Onze democratie kan wel wat poëzie gebruiken’

‘Ik denk dat we nog aan de goede kant van de streep zitten, maar ik maak mij wel ­zorgen. De democratie en de rechtsstaat bestaan uit een relatie tussen burger en overheid, en zoals in ieder goed huwelijk moet je daarvoor werken. Misschien moeten we wel in een soort relatietherapie met elkaar, om te kijken hoe je het wederzijdse vertrouwen terug kunt krijgen.

Net als een huwelijk is de verhouding tussen burger en overheid wederkerig. Je moet kijken naar hoe de burger het vertrouwen in de overheid kan terugkrijgen, maar zeker ook naar hoe de overheid weer vertrouwen kan hebben in haar eigen burgers. Uiteindelijk wil iedereen gezien en gehoord worden. We moeten, denk ik, zorgen dat mensen kunnen meedoen met de maatschappij, en moeten investeren in de democratie en de rechtsstaat, bijvoorbeeld via onderwijs.’

‘Gemeenten staan vaak dichter bij de ­leefomgeving van de burger. Utrecht hield onlangs een burgerberaad over de jaarwisseling. Gemeenten geven met hun lokale democratie, waarbij je met je burgers optrekt, een mooi voorbeeld aan de ­landelijke politiek.’

‘Mensen accepteren gemakkelijker besluiten, ook als die voor hen negatief kunnen zijn, als ze hebben kunnen meepraten. Men denkt soms dat bij een burgerberaad mensen alleen voor hun eigen achtertuin gaan, maar dat is niet zo. Goed geïnformeerde burgers denken juist veel ruimer na over een probleem dan over hun eigen belangen. Vaak zie je mooie uitkomsten. Dan is de vraag: wat doe je daar als gemeente, rijksoverheid of Europese Unie mee? Burgers hebben een mening over hoe je een fietspad goed kunt inrichten, omdat ze dat fietspad dagelijks gebruiken. Ze weten precies waar de knelpunten liggen. Die kennis kunnen ambtenaren goed gebruiken. Burgerparticipatie moet representatieve democratie niet vervangen, maar het kan er wel mee hand in hand gaan, zodat burgers zich minder “los” voelen van de politiek. Daar is zeker lokaal veel behoefte aan. Als je door alternatieve democratievormen voldoende burgerparticipatie hebt, wordt die representatieve democratie ­sterker. Ze hebben elkaar nodig.’

‘Je moet goed luisteren naar wat mensen nodig hebben en je er bewust van zijn dat Europees beleid voor mensen op verschillende plekken verschillend uitpakt. Over plannen als de Europese Green Deal is wel goed nagedacht, maar er zitten ook tekortkomingen in, omdat ze burgers in ongelijke mate raken op het gebied van gender, opleiding en woongebied. Zo treffen de plannen vrouwen harder dan mannen en gaan subsidies voor elektrisch rijden naar mensen die het zich al kunnen veroorloven om een auto te bezitten. Omscholingssystemen richten zich op mensen die al een baan hebben, niet op werklozen. Dit veranderen vergt een omslag in ons denken.’

‘Poëzie geeft de ziel terug aan dingen. Door poëzie kun je net anders kijken, op een andere manier worden geraakt. Als je op een congres over het belang van het kind in de Europese rechtspraak begint met een gedicht over huiselijk geweld ­tegen kinderen, weten mensen dat dit ­urgent is. Het raakt iets anders in mensen, het raakt het gevoel. Poëzie zet luikjes open in je hoofd. Door poëzie te horen, ­lezen of schrijven kun je meer associatief en opener denken over zaken. Dat vind ik waardevol. Onze democratie kan wel wat poëzie gebruiken. Welk verhaal willen we vertellen, waarom doen we dit?
Ik schreef eens in een gedicht voor de ­Centrale Raad van ­Beroep: “Het recht is geen woud, maar je kunt er wel in verdwalen als je de weg niet kent”. Juristen dienen die weg zichtbaar te maken.’