Herindelen via de achterdeur

Burgemeester Ruud Severijns van Oirschot somt op: de organisatie van de brandweer, de nieuwe Wet op de ruimtelijke ordening, de preventie van drugs- en alcoholgebruik, de wet maatschappelijke ondersteuning. Ja, en niet te vergeten op het terrein van verkeer en vervoer heeft zijn gemeente de afgelopen jaren taken erbij gekregen.

Met argusogen volgt hij nu de decentralisatiecommissie onder leiding van Ed d'Hondt, die nog meer taken wil lospeuteren bij andere overheden. 'Als kleine tot middelgrote gemeente kun je de uitvoering van deze taken al moeilijk alleen behappen. De kwaliteitseisen die het rijk eraan stelt, zijn meestal dermate hoog dat het je niet in je eentje lukt. Dat vereist expertise', zegt Severijns. Die expertise is in de meeste kleine gemeenten niet aanwezig. De enige remedie bij nog meer taken is volgens de PvdA-burgemeester schaalvergroting, of, cynischer gesteld 'herindelen via een omweg'.

Extra taken weigeren is geen optie: de gemeente heeft maar te zorgen voor een goede dienstverlening aan de burger. Bovendien, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft als koepelorganisatie 'ja' tegen gezegd tegen verregaande decentralisatie van rijkstaken. Hoewel dat een democratische beslissing was - negentig procent van de leden stemde ermee in - plaatst Severijns kanttekeningen. 'In de VNG zijn het de grote steden die het voor het zeggen hebben. Kleine gemeenten hebben onvoldoende invloed op de bestuursgremia. Als kleine gemeenten zullen we ons meer moeten inspannen en ons strategisch gaan opstellen in het VNG-bestuur.'

Grote broek

Wethouder Willem Bouman (SP) van Doesburg keerde zich tijdens de bewuste VNG-ledenvergadering in september vorig jaar vrijwel als enige tegen de grote broek die de gemeenten willen aantrekken. 'Het zijn meestal de wethouders van de grote gemeenten die het woord voeren. Die van de kleine gemeenten houden hun kaken op elkaar. Toch wordt het tijd dat ze wakker worden. Nog meer taken, betekent op den duur herindelen en het te grabbel gooien van de kracht van de kleine schaal', zegt hij. 'Ik weet dat er medestanders genoeg zijn, maar ik heb het te druk om het verzet te organiseren. Dat is het verschil met grote gemeenten. Hun wethouders zijn voortdurend beschikbaar. Waar ze de tijd vandaan halen, weet ik niet, maar wel dat ze daardoor altijd de discussie bepalen en verantwoordelijk zijn voor de dadendrang van de VNG.'

De VNG is in zijn ogen ook niet het forum om de loop der dingen een andere wending te geven. 'Het is een clubspelletje voor grote gemeenten, met name voor bestuurders die hogerop willen. Wil je later wat, dan moet je zorgen dat je in allerlei VNG-adviescommissies komt', zegt Bouman. Uit onvrede over 'die verstikkende sfeer' heeft hij zijn bestuurslidmaatschap van VNG-Gelderland opgezegd.

Intussen kreeg Doesburg kreeg van de commissie D'Hondt onlangs het verzoek per brief aan te geven welke taken ze er graag bij wil. Bouman: 'Dat is een stap te ver. We moeten terug naar de principiële discussie óf we er überhaupt nog wel taken bij willen. Je moet het als lokale overheid ook kunnen doen. Als het voldoende wordt gefaciliteerd, valt er over te praten. Maar bij alles wat we tot dusver overgedragen hebben gekregen - bijvoorbeeld bij de Wet werk en bijstand, de Wet maatschappelijke ondersteuning - zijn de middelen door de opgelegde kortingen beperkt', zegt de SP-wethouder.

Verborgen agenda

De officiële lijn van het kabinet is dat er alleen nog wordt heringedeeld van onderop. Maar ondertussen ontstaat er door verdere decentralisatie volgens Bouman de noodzaak om op te schalen. 'Of je daar een verborgen agenda achter moet zoeken, weet ik niet. Maar min of meer verdekt is dat wel de lijn', aldus Bouman.

Doesburg heeft zijn hoop op de provincie gevestigd. Bouman: 'Ik snap best dat grote gemeenten meer taken willen hebben. Door hun omvang kunnen ze die ook aan. Wat ik niet begrijp, is dat er geen plaats is voor differentiatie. Waarom moeten alle taken naar alle gemeenten worden gedecentraliseerd? Wij hebben inmiddels Gelderland gevraagd of die bij het Interprovinciaal Overleg wil inbrengen om een aantal van die extra taken via de provincie te laten lopen.' Oirschot zoekt de oplossing in steeds verdergaande samenwerking met vier buurgemeenten: Eersel, Bergeijk, Reusel-De Mierde en Bladel. Dat geeft voordelen in de bedrijfsvoering rondom posten als personeel en organisatie, ict, vastgoed en sociale dienst.

Severijns: 'Het streven een zelfstandige gemeente te blijven, staat voorop. Maar voor je het weet, raak je op beleidsmatig vlak in de slipstream van gedeelde uitvoering. Het gevolg kan zijn dat de eigen gemeenteraad buitenspel komt staan.'